فصلنامه علمی مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز

کمک‌های توسعه‌ای چین به کشورهای آسیای مرکزی

سمیه مختاری؛ مهدی فاخری

دوره 29، شماره 124 ، اسفند 1402، صفحه 3-28

چکیده

پس از آسیای جنوب شرقی، آسیای مرکزی دومین اولویت در سیاست همسایگی چین است و به همین دلیل پکن همواره تلاش می‌نماید تا از راه افزایش تجارت، سرمایه‌گذاری در بخشهای زیربنایی و ارائه کمکهای توسعهای ... بیشتر

اختلافات ناشی از تقسیم آب رودخانه‌های مرزی مطالعه موردی ایران و افغانستان 1402-1282

هوشنگ ایمانپور سعید؛ رضا سیمبر

دوره 29، شماره 124 ، اسفند 1402، صفحه 29-58

چکیده

یکی از پیامدهای ناشی از تغییرات اقلیمی جهانی، بحران کمبود آب و اختلافات ناشی از آن در میان دولت‌های ذی نفع است. بحرانی شدن وضعیت اقلیمی جهان منجر به بروز اختلافات بین دولت‌ها در ارتباط با تقسیم آب‌های ... بیشتر یکی از پیامدهای ناشی از تغییرات اقلیمی جهانی، بحران کمبود آب و اختلافات ناشی از آن در میان دولت‌های ذی نفع است. بحرانی شدن وضعیت اقلیمی جهان منجر به بروز اختلافات بین دولت‌ها در ارتباط با تقسیم آب‌های مشترک شده است. در این مقاله با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی و جمع‌آوری داده‌ها و اطلاعات به روش اسنادی-کتابخانه ای، به این سؤال که: " عوامل تأثیرگذار بر شکل‌گیری و تشدید اختلافات ناشی از تقسیم آب رودخانه‌های مرزی بین جمهوری اسلامی ایران و همسایگان کدم‌اند؟" پاسخ می‌دهیم. فرضیه ارائه‌شده در قبال سؤال یادشده در بالا، براین مبنا استوار است که در کنار نقش آشکار پدیده "کمبود آب" در بروز اختلافات یادشده، لازم است که چهار متغیر دیگر؛ سیاست قدرت‌های فرامرزی، مدیریت منابع آبی، فاصله ایدئولوژیکی و عدم ثبات حکومت‌ها، نیز مورد بررسی و تحلیل نخبگان سیاسی قرار بگیرند. متغیرهای یادشده در دو گروه داخلی (عدم ثبات حکومت‌ها و مدیریت منابع آبی) و خارجی (سیاست قدرت‌های فرامرزی و فاصله ایدئولوژیکی) تقسیم می‌گردند. لازم به یادآوری است که تبیین متغیرهای یادشده، الزاماً به معنی عدم وجود عوامل دیگر در چارچوب مورد بحث نیست و چه بسا که در بستر پژوهش‌های آینده در این زمینه، متغیرهای جدیدی شناسایی گردند.

از نوعثمان گرایی تا قرن ترکی:تلاش ترکیه برای تبدیل شدن به قدرت جهانی

محمد هادی خان محمدی؛ آرش رئیسی نژاد

دوره 29، شماره 124 ، اسفند 1402، صفحه 59-82

چکیده

نوعثمانیگرایی در واقع عنوانی بود که به اقدامات ترکیه پس از بهار عربی اطلاق گردید. سیاست خارجی جدیدی که دارای انگیزه مذهبی با حمایت از گروه‌های اخوانی و همچنین انگیزه ترکی با حضور در سرزمین‌های سابق ... بیشتر نوعثمانیگرایی در واقع عنوانی بود که به اقدامات ترکیه پس از بهار عربی اطلاق گردید. سیاست خارجی جدیدی که دارای انگیزه مذهبی با حمایت از گروه‌های اخوانی و همچنین انگیزه ترکی با حضور در سرزمین‌های سابق امپراتوری عثمانی بود. اما به نظر می‌رسد امروز اثر چندانی از نوعثمانیگرایی باقی نمانده است و از ترکیه مفاهیم جدیدی چون «دوران جدید» یا «قرن ترکی» به گوش می‌رسد. پرسشی که در نوشته پیش رو مطرح کرده‌ایم این است که گذار ترکیه از نوعثمانی‌گرایی به قرن ترکی چگونه بوده و قرن ترکی چه بنیان‌هایی را در برمی‌گیرد؟ در این مقاله تلاش کرده‌ایم با استفاده از روش روندپژوهی، ضمن واکاوی در تغییر سیاست ترکیه از نوعثمانی‌گرایی به قرن ترکی، به بنیان‌های اصلی سیاست خارجی جدید ترکیه و حوزه‌های نفوذ آن و همچنین عوامل تغییر آن بپردازیم و پرسش خود را پاسخ دهیم. بر این مبنا شکست ترکیه در سیاست‌های خود در خاورمیانه و همچنین تغییر اتحادهای داخلی پس از کودتای ۲۰۱۶، منجر به تغییر راهبرد‌ها و تلاش ترک‌ها برای حضور در کمربند اوراسیایی مدیترانه شرقی، قفقاز جنوبی و آسیای مرکزی گردید. آنکارا از طریق حضور در این کمربند در سراسر اوراسیا سودای تبدیل‌شدن به هاب انرژی و ترانزیتی را در دوران جدید خود دارد. دوران جدیدی که طبق سخنان ترک‌ها می‌توان از آن با عنوان قرن ترکی یادکرد.

تاثیر جنگ اوکراین بر آسیای مرکزی: ظهور چین یا پررنگ شدن سیاست چندجانبه‌گرایی

مریم هاشمی نژاد اشرفی؛ امیرمحمد مغانی؛ کیان ابتکار؛ شهاب الدین شکری؛ مجید رئوفی؛ عباس ملکی

دوره 29، شماره 124 ، اسفند 1402، صفحه 83-114

چکیده

جنگ روسیه و اوکراین در فوریه 2022 از جهات مختلفی موجب تغییرات در نظام بین‌الملل شد و چشم‌انداز توازن قوا را به‌خصوص در منطقه‌ای چون آسیای مرکزی که روسیه در آن نقش و نفوذ پررنگی دارد، دستخوش ابهام کرد. ... بیشتر

مفهومی جدید از فضای حایل در نظام بین الملل(با تاکید بر اورآسیا)

محمد رضا بهرامی طاقانکی؛ ریباز قربانی نژاد

دوره 29، شماره 124 ، اسفند 1402، صفحه 115-150

چکیده

فضای حائل، چگونگی شکلگیری، بقای این فضا و نقش آن در تنظیم معادله قدرت بین کشورهای مختلف از مباحث قابل‌توجهی است که به‌ویژه از اواخر قرن 19 به صورتی مشخص و چارچوبمند وارد ادبیات سیاسی گردید. اصولاً ... بیشتر

تحلیل حقوقی تلاش‌های صلح‌جویانه بین‌المللی در بحران قره‌باغ

محمد حسین موحدی ساوجی؛ سید حسام الدین لسانی

دوره 29، شماره 124 ، اسفند 1402، صفحه 151-178

چکیده

یکی از مراکز مهم بحرانی در قفقاز جنوبی، منطقه قره‌باغ کوهستانی است. بحران قره باغ به‌عنوان یک چالش اساسی میان دو کشور جمهوری آذربایجان و ارمنستان منجر به درگیری‌های مسلحانه متعددی در طول سه دهه ... بیشتر

مطالعه تطبیقی ساختار طرح و نقش فرش اردبیل با فرش جمهوری آذربایجان

ایمان زکریایی کرمانی؛ شقایق مرادزاده هفشجانی

دوره 29، شماره 124 ، اسفند 1402، صفحه 179-218

چکیده

جمهوری آذربایجان در گذشته بخشی از خاک ایران بود که طبق عهدنامه های ترکمانچای و گلستان در زمان فتحعلی شاه قاجار به روسیه تزاری واگذار شد. منطقه اردبیل به‌عنوان یکی از مناطق فرشبافی ایران، از منظر ... بیشتر جمهوری آذربایجان در گذشته بخشی از خاک ایران بود که طبق عهدنامه های ترکمانچای و گلستان در زمان فتحعلی شاه قاجار به روسیه تزاری واگذار شد. منطقه اردبیل به‌عنوان یکی از مناطق فرشبافی ایران، از منظر جغرافیای فرهنگی با این جمهوری در پیوند بوده و به همین سبب بسیاری از دستبافتهها و نقوش فرش به‌مرور زمان با یکدیگر در تعامل و تبادل بوده است. در این پژوهش، ضمن بررسی نقوش مشترک در قالی اردبیل و جمهوری آذربایجان به تبیین ویژگیهای نقوش در فرش و به تطبیق این آثار هنری پرداخته شده است. سؤال اصلی پژوهش حاضر این است که با توجه به همجواری و ارتباطات فرهنگی اردبیل با جمهوری آذربایجان چه تأثیری در ساختار طرح و نقش فرش در طی بازه زمانی یک‌صد سال اخیر گذاشته است؟ این پژوهش با استفاده از منابع اسنادی و مقالات مرتبط به شیوهی تطبیقی- تحلیلی مبتنی بر تبیین و از نوع مجزاسازی انجام شده و به روش تحلیل کیفی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. یافتههای پژوهش نشاندهندهی آن است که صنعت قالیبافی در اردبیل که در زمان صفویه اوج گرفته، تا به امروز اصالت طرح و نقش خود را حفظ کرده و با توجه به انتخاب و مقایسه نمونهها در فرش منطقه اردبیل و مناطق جمهوری آذربایجان از لحاظ ساختار فرمی در طرح و بیشتر نقوشی که به‌عنوان ترنج در فرش نمایان شده مورد مشابه است و تفاوتها اکثر در ریزنقشها، رنگ، نقوش و تعداد حاشیه به چشم میخورد که این تشابهات حاصل ریشههای فرهنگی و تفاوتها برگرفته از ویژگیهای سبکی هر منطقه است که در طول زمان و فاصله زمانی از یکدیگر جدا شده اند.

شبکه سلول‌های تروریستی داعش در آسیای مرکزی

محمدرضا دهشیری؛ شاهین جوزانی کهن

دوره 21، شماره 92 ، اسفند 1394، ، صفحه 29-63

چکیده

آسیای مرکزی یکی از مناطق مورد توجه داعش برای شکل دهی به شبکه هواداری فرامرزی از سلول‌ها‌ی تروریستی با هدف انجام اقدامات تروریستی در مناطق نبرد در سوریه‌ و عراق است. داعش تلاش نموده از بستر فضای مجازی ... بیشتر

مبنای ژئوپلیتیک راه ابریشم آمریکا و چین در آسیای مرکزی

ماندانا تیشه یار؛ مجتبی تویسرکانی

دوره 23، شماره 99 ، آذر 1396، ، صفحه 1-25

چکیده

برخی بازیگران بین‏المللی در سال‏های اخیر با توسل به قدرت نمادین تمثیل راه ابریشم در صدد بازسازی و بهره‏مندی از منافع آن برآمده‏اند. چین در سال 2013 ازابتکار "یک کمربند، یک راه" رونمایی کرد و ابرطرح ... بیشتر برخی بازیگران بین‏المللی در سال‏های اخیر با توسل به قدرت نمادین تمثیل راه ابریشم در صدد بازسازی و بهره‏مندی از منافع آن برآمده‏اند. چین در سال 2013 ازابتکار "یک کمربند، یک راه" رونمایی کرد و ابرطرح کمربند اقتصادی راه ابریشم را ارائه نمود که مسیر اصلی آن از آسیای مرکزی می‏گذرد. پیش از آن نیز ایالات متحده در سال 2011 به‏طور رسمی، اصطلاح رمانتیک راه ابریشم را در تعیین سیاست خارجی خود در قبال آسیای مرکزی به‏کار برد. با این حال، روایت راه ابریشم ایالات متحده معانی متمایزی از روایت چینی هم‏نام آن دارد. هدف اصلی این مقاله، مقایسه گفتمان ژئوپلیتیک پشتیبان روایت‏های آمریکایی و چینی راه ابریشم نوین در آسیای مرکزی است. پرسش محوری مقاله نیز این است که روایت‎های راه ابریشم نوین آمریکا و چین در آسیای مرکزی بر مبنای کدام یک از گفتمان‏های ژئوپلیتیک شکل گرفته‏اند؟ فرضیه‏ای که مقاله در صدد آزمون آن برآمده این است که به‏رغم توسل ایالات متحده به استعاره راه ابریشم، طرح راه ابریشم نوین این کشور در آسیای مرکزی بر بازتعریف ژئوپلیتیک سلطه، یعنی بازگشت منطقه به ژئوپلیتیک استعماری گذشته بنا شده است؛ در حالی‏که طرح کمربند اقتصادی راه ابریشم چین با درس گرفتن از تاریخ، بر پندار ژئوپلیتیک انتقادی و در نظر گرفتن جمهوری‏های آسیای مرکزی به‏مثابه بازیگر و نه صرفا زمین بازی مبتنی است. یافته‏های مقاله نیز نشان‏دهنده درستی این فرضیه است.

ابتکار کمربند – راه: قوام نظریه هارت‌لند

عنایت اله یزدانی؛ علی امیدی؛ پریسا شاه محمدی

دوره 22، شماره 96 ، بهمن 1395، ، صفحه 163-188

چکیده

منطقه اوراسیا که در نظریه هارت‌ لند به عنوان قلب سیاست جهان معرفی شده است، امروزه در پرتو ابتکار «کمربند – راه» که از سوی چین ارائه شده با تحولات گسترده و متنوعی مواجه است که می‌تواند بر اهمیت ... بیشتر

راه ادویه جدید: رقیب منطقه‏ ای راه ابریشم جدید

مجتبی تویسرکانی

دوره 25، شماره 105 ، اردیبهشت 1398، ، صفحه 1-38

چکیده

چین با ارائه ابتکار کمربند - راه در رأس بازیگرانی قرار می‏ گیرد که پیوندهای منطقه ‏ای و اتصال میان آسیا و اروپا را دنبال می‏ کنند. اما حضور چین در این عرصه انحصاری نیست و رقابت برای ایجاد زیرساخت در ... بیشتر چین با ارائه ابتکار کمربند - راه در رأس بازیگرانی قرار می‏ گیرد که پیوندهای منطقه ‏ای و اتصال میان آسیا و اروپا را دنبال می‏ کنند. اما حضور چین در این عرصه انحصاری نیست و رقابت برای ایجاد زیرساخت در سراسر اوراسیا بازیگران زیادی دارد. هند دیگر غول آسیایی است که به آرامی در طرح‌های عظیم زیرساختی این ابرقاره وارد شده و به‏ دنبال احیای طرح خاموش راه‌گذر ترابری بین‌المللی شمال–جنوب است. راه ادویه جدید، استعاره ‏ای است که بازخیزی هند و رقابت این کشور با چین برای سلطه بر مسیرهای جا به ‏جایی و ترابری کالا و انرژی را روایت می‏ کند. هدف از این مقاله، کشف انگیزه ‏ها و اهداف اصلی هند از احیای راه‏گذر ترابری بین ‏المللی شمال-جنوب (راه ادویه جدید) پس از گذشت حدود 15 سال از راه ‏اندازی آن است. مقاله نشان می ‏دهد که تلاش هند برای بازسازی راه‏گذر بین‏ المللی شمال-جنوب و ترویج راه ادویه جدید در درجه نخست معطوف به اهداف و انگیزه‏ های امنیتی شامل رویارویی با تغییر وضعیت در جامو و کشمیر به‏ نفع پاکستان؛ سلب فرصت‏ های ژئوپلیتیک-ژئواستراتژیک چین در منطقه اقیانوس هند؛ ایجاد فاصله میان پاکستان با همسایگان خود به ‏ویژه افغانستان؛ و پیوند ژئوپلیتیک با شرکای جدیدش در آسیای مرکزی و قفقاز جنوبی از راه ایران است.

مثلث روسیه-هند-چین (ریک) و امکان ایجاد شبکه نوظهور همکاری

محمدرضا جهانگیری؛ خسرو وفایی سعدی

دوره 24، شماره 101 ، اردیبهشت 1397، ، صفحه 117-148

چکیده

مثلث روسیه-هند-چین موسوم به ریک از ساز‌و‌کارهایی به‏شمار می‌رود که پس از جنگ سرد از سوی قدرت‏های شرقی در جهت تغییر یا تعدیل ساختار نظم بین‏الملل آمریکایی- محور پدید آمد. این هدف سپس به شکل گسترده‌تری ... بیشتر مثلث روسیه-هند-چین موسوم به ریک از ساز‌و‌کارهایی به‏شمار می‌رود که پس از جنگ سرد از سوی قدرت‏های شرقی در جهت تغییر یا تعدیل ساختار نظم بین‏الملل آمریکایی- محور پدید آمد. این هدف سپس به شکل گسترده‌تری در قالب سازمان همکاری شانگهای، ائتلاف بریک و بعدها، بریکس پیگیری شده است. سه‏گانه وزرای خارجه روسیه، هند و چین در واقع تلاشی است برای ایجاد شبکه نوظهور همکاری میان قدرت‏های تجدیدنظرطلب به‏منظور تغییر نحوه حکمرانی جهانی و تأسیس نظم بین‏المللی چندقطبی. با توجه به روابط دوجانبه، سه‏جانبه و چندجانبه ریک، پرسش مقاله حاضر این است که آیا تحقق چنین هدفی ممکن است و چرا؟ یافته‏های مقاله هم‏راستا با فرضیه آن نشان می‏دهد که مثلث روسیه-هند-چین به‏رغم برخورداری از ظرفیت‏های نسبی و انگیزه‏های قوی برای تغییر نظم بین‏المللی آمریکا-محور از انجام این هدف در شرایط کنونی عاجز است؛ چراکه هرچند مسکو، دهلی نو و پکن در خصوص نیاز به نظمی چندقطبی یا نظام چندمرکزی روابط بین‏الملل اتفاق‏نظر دارند، اما ادراکات آنها از ماهیت این تغییر و جایگاه هر یک از این سه کشور در نظم بین‏المللی آینده در اساس واگرا است. نتیجه آنکه تعامل بیشتر شبکه ریک در قالب گروه‏های هم‏فکر بزرگ‏تر همچون بریکس و یا سازمان همکاری شانگهای و بریکس پلاس که ایران یکی از گزینه‏های حضور در آنها است، می‏تواند با تقویت چشم‏انداز تغییر نظم جهانی موجود به نفع کشورهای نوظهور و درحال توسعه تا حد زیادی بر رقابت درونی روسیه-هند-چین و واگرایی میان آنها فائق آید. مقاله حاضر از نوع توصیفی-تحلیلی بوده و با بهره‏گیری از روش تبیینی در پی کشف علل ناکارآمدی سازوکار ریک برآمده است.

چالش‌های بین‌المللی ایجاد دولت ملی در افغانستان: با تأکید بر نقش قدرت‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای (۲۰۲۱-۲۰۰۱)

محمد تمیم حیدری؛ رضا سیمبر

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 03 بهمن 1402

چکیده

هدف از نوشتار حاضر، بررسی چالش‌های بین‌المللی ایجاد دولت ملی در افغانستان است که در دو دهه گذشته (۲۰۲۱-۲۰۰۱)، تحت تأثیر رقابت کشورهای منطقه (نظیر پاکستان و هند، ایران، عربستان، قطر، امارات، ترکیه، کشورهای ... بیشتر هدف از نوشتار حاضر، بررسی چالش‌های بین‌المللی ایجاد دولت ملی در افغانستان است که در دو دهه گذشته (۲۰۲۱-۲۰۰۱)، تحت تأثیر رقابت کشورهای منطقه (نظیر پاکستان و هند، ایران، عربستان، قطر، امارات، ترکیه، کشورهای آسیای میانه) و قدرت‌های فرامنطقه‌ای (مثل آمریکا، روسیه، چین و اتحادیه اروپا) شکل گرفته و انسجام یافته است. در پاسخ به پرسش بنیادین این نوشتار که چالش‌های بین‌المللی ایجاد دولت ملی در افغانستان چیست؟ این فرضیه مطرح می‌شود که رقابت‌‌های ژئوپولیتیکی، مناقشه دیورند و گروه داعش در افغانستان از مُهم‌ترین چالش‌های بین‌المللی ایجاد دولت ملی در افغانستان بوده و از عوامل منطقه‌ای (نظیر پاکستان و هند، ایران، عربستان، قطر، امارات، ترکیه، کشورهای آسیای میانه) و فرامنطقه‌ای(مثل آمریکا، روسیه، چین و اتحادیه اروپا) تأثیر پذیرفته است. رقابت‌ها، دشمنی‌ها، تفوق طلبی‌ها و پویایی‌های امنیتی کشورهای منطقه و قدرت‌های بزرگ در جغرافیای افغانستان، سبب شده است که این کشور در ایجاد دولت ملی و فراگیر با چالش‌های بین‌المللی مواجه شده و نتواند پایه‌گذار دولت ملی در افغانستان باشد. از‌این‌رو، مسئله یاد شده با استفاده از چارچوب نظری «نظریه مجموعه امنیتی منطقه‌ای» و روش توصیفی تحلیلی مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج به دست آمده حکایت از آن دارد که رقابت‌های ژئوپولیتیکی، مناقشه دیورند و فعالیت گروه داعش در افغانستان، چالش‌های هستند که با تأثیر پذیری از متغیرهای منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای این کشور را در بازه زمانی بیست ساله (۲۰۲۱-۲۰۰۱) به چالش کشیده است.

مشاهده مقاله

موارد	تعداد
آخرین دوره‌	28
آخرین شماره‌	120
ارسال ‌شده	980
پذیرفته شده	659
ردشده	321
مقاله‌های هر شماره	6
نرخ پذیرش	10%
مشاهده مقاله	303230
دریافت فایل مقاله	358530
نمایه‌شده	6

دوره 29 (1402)

دوره 28 (1401)

دوره 27 (1400)

دوره 26 (1399)

دوره 25 (1398)

دوره 24 (1397)

دوره 23 (1396)

دوره 22 (1395)

دوره 21 (1394)

دوره 20 (1393)

دوره 19 (1392)

دوره 18 (1391)

دوره 17 (1390)

دوره 16 (1389)

دوره 15 (1388)

دوره 14 (1387)

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

بانک ها و نمایه نامه ها

ابر واژگان