2024-03-19T08:42:26Z
http://ca.ipisjournals.ir/?_action=export&rf=summon&issue=3704
فصلنامه علمی مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز
مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز
2322-3766
2322-3766
1394
21
90
چگونگی کاربری مولفههای امنیتی در قفقاز جنوبی
نبی الله
ابراهیمی
قاسم
اصولی
پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، قفقاز جنوبی عرصه تهدیدها و چالشهای امنیتی متعدد بوده است. مناقشههای قومی و سرزمینی، بیثباتی سیاسی، نداشتن توسعه اقتصادی و اجتماعی، تهدیدهای فراملیتی و جرایم سازمانیافته و بالاخره رقابت قدرتهای منطقهای و فرامنطقهای مهمترین چالشهای امنیتی در قفقازجنوبی است. وجود این چالشها و مسایل حادامنیتی، پیچیدگیهای امنیتی را برای قفقاز به ارمغان آورده و مانع از استقرار کامل صلح و ثبات در این منطقه شده است. سوال اصلی در این مقاله این است، چگونه میتوان مولفههای اصلی مجموعه امنیتی از قبیل قطبیت، ساخت اجتماعی، نوع دولت، مرزبندی، آنارشی را بر قفقاز جنوبی اعمال کرد؟ و آیا این منطقه زیرمجموعه مجموعه بزرگتر امنیتی با محوریت روسیه است یا یک مجموعه مستقل امنیتی محسوب میشود؟
مولفین فرضیه مقاله را اینچنین مطرح میکنند که به دلیل وابستگیهای متقابل امنیتی در منطقه قفقاز جنوبی مولفههای مجموعه امنیتی در این منطقه قابل اعمال و در ضمن این منطقه یک منطقه مستقل از زیرمجموعه امنیتی روسیه محسوب میشود. در این مقاله سعی میشود، ابتدا به تبارشناسی نظریه مجموعه امنیتی پرداخته شود و سپس در قالب مفهوم مرزبندی، مسئله استقلال این مجموعه یا زیرمجموعه مجموعه امنیتی روسیه بودن بررسی شود و در نهایت به روش تجربی و تبیینی مولفههای این نظریه مجموعه امنیت منطقهای در قفقاز جنوبی اعمال شود.
مجموعه امنیتی
قطبیت
مرزبندی
ساخت اجتماعی
روسیه و قفقازجنوبی
2016
10
01
1
38
http://ca.ipisjournals.ir/article_22313_a436dd9fc14898246edf6afa9bbb0734.pdf
فصلنامه علمی مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز
مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز
2322-3766
2322-3766
1394
21
90
قفقاز جنوبی؛ دلسرد از اتحادیه اروپا و ناامید از فدراسیون روسیه
علیرضا
ثمودی پیلهرود
عابد
نوروزی زرمهری
منطقه قفقاز جنوبی یکی از منطقههای پر چالش به لحاظ امنیتی در جهان محسوب میشود و با وجود گذشت دو دهه از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی این منطقه هنوز به همگرایی اقتصادی و سیاسی دست پیدا نکرده است. در این منطقه نوعی رقابت و همکاری میان این سه کشور و همچنین میان آنها با بازیگران خارجی وجود دارد. جمهوری آذربایجان، گرجستان و ارمنستان سه کشور این منطقه مسیرهای متفاوت و بعضا متضادی را در پیش گرفته و در ائتلافها، پیمانها، سازمانها و برنامههای متفاوتی مشارکت کردهاند. در این میان، اتحادیه اروپا و روسیه دو کنشگر مهم و اثرگذار در قفقاز جنوبی محسوب میشوند. اتحادیه اروپا با تدوین سیاست همسایگی اروپایی و شراکت شرقی تلاش کرده است تا نقش پررنگتری را در این منطقه ایفا کند. وقوع جنگ میان روسیه و گرجستان در سال 2008 و مداخله اتحادیه اروپا به ویژه فرانسه موجب افزایش نقشآفرینی و توجه بیشتر بروکسل به این منطقه شد. روسیه نیز که این منطقه را بخشی از حوزه نزدیک خود میداند، با تدوین سازوکارهایی همچون اتحادیه اقتصادی اوراسیا درصدد مقابله با نفوذ اتحادیه اروپا و ناتو در این منطقه برآمده است.
در این مقاله تلاش شده است تا عوامل موثر بر بروز تنش و اختلاف میان اتحادیه اروپا و روسیه در منطقه قفقاز جنوبی مورد بررسی قرار بگیرد. در پاسخ به پرسش فوق این فرضیه مطرح میشود، تلاش برای تحکیم موقعیت تجاری، تفاوت در پندار از موضوع امنیت، تامین امنیت انرژی و تلاش برای تثبیت حوزه نفوذ موجب بروز اختلاف میان مسکو و بروکسل شده است.
همچنین روش تحقیق استفاده شده در این مقاله روش توصیفی- تحلیلی است.
اتحادیه اروپا
قفقاز جنوبی
روسیه
انرژی
امنیت
شراکت شرقی و اتحادیه اقتصادی اوراسیا
2016
10
01
39
66
http://ca.ipisjournals.ir/article_22314_31df2523f34f25ecc798f2dd33cb0308.pdf
فصلنامه علمی مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز
مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز
2322-3766
2322-3766
1394
21
90
انرژی عرصه «بازی بزرگ جدید» در آسیای مرکزی (مطالعه موردی روسیه، آمریکا و چین)
حسین
حمیدی نیا
روح اله
صالحی دولت آباد
باافزایشوابستگیاقتصادیجهانبهمنابعانرژیهیدروکربنی،دامنهدارشدنتنشهادرخاورمیانه ونیزظهورروسیهبهعنوانیکبازیگراصلیدربازارانرژیجهان،نفتوگازآسیای مرکزیومسیرهایانتقالآنبهبازارهایمصرفبیشازپیشموردتوجهقدرتهایبزرگصنعتیقرارگرفتهاست .دههها کشمکش طولانی مدت برای کنترل منابع نفت و گاز طبیعی، زیرساخت و نفوذ منطقه آسیای مرکزی با عنوان "بازی بزرگ جدید" بین اروپا، چین، روسیه و آمریکا مطرح بوده است و هر کدام از قدرتها سعی میکردند برای نفوذ بیشتر در منطقه از یکدیگر پیشی بگیرند. در سالهای پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و با کشف ذخایر عظیم انرژی نفت و گاز در آسیای مرکزی رقابت میان قدرتهای بزرگ تشدید شد. از یک طرف، روسها با منحصر کردن تمام مسیرهای صادرات از سرزمین خود، مایلند که نفوذ و کنترل سنتی خود را بر کشورهای تازه استقلال یافته حفظ کنند. از طرف دیگر، آمریکا که به عنوان رقیب جدی در منطقه وارد شده است، طرفدار مسیرهایی است که در راستای اهداف درازمدت و علایق ژئوپلتیک خود در منطقه منجر شود. چین هم با دارا بودن انگیزههای قوی برای حضور در آسیای مرکزی به چالش کشیدن سیاستهای هژمونیک آمریکا و دستیابی به منابع انرژی و بازار بزرگ منطقه، وارد رقابت با سایر رقبا شده است. اگرچه روسیه به عنوان قدرت اصلی در انرژی آسیای مرکزی است، اما حضور بازیگران جدیدی همچون آمریکا و خصوصا چین و تلاش جمهوریهای قزاقستان و ترکمنستان برای یافتن راههای جایگزین انتقال نفت و گاز منافع روسیه در منطقه را با چالش مواجه کرده است. براین اساس، مولفین این مقاله سوال خود را چنین مطرح میکنند که چه کسانی در بازی قدرت برای تسلط بر منابع آسیای مرکزی پیروز خواهند شد؟ فرضیه ما این است که باتوجه به رشد اقتصادی چین و نیاز این کشور به منابع عظیم نفت و گاز و همچنین گسترش روابط پکن با همسایگان آسیای مرکزی، چین در آینده قدرت اصلی در منطقه خواهد بود.
انرژی
روسیه
چین
آمریکا
ترکمنستان و قزاقستان
2016
10
01
67
96
http://ca.ipisjournals.ir/article_22315_62a67c65c14f4493cbd7574e62613ba3.pdf
فصلنامه علمی مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز
مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز
2322-3766
2322-3766
1394
21
90
کالبد شکافی همگرایی اوراسیایی روسیه؛ چارچوبهای مفهومی و عملیاتی
سیدمحمدکاظم
سجادپور
مریم
سلیمانی درچاق
فدراسیون روسیه به عنوان وارث اصلی اتحاد جماهیر شوروی در 31 دسامبر 1991 با ایجاد تجمعی از کشورهای باقی مانده از فروپاشی توانست یازده جمهوری از پانزده جمهوری تازه استقلال یافته را گرد خود آورد. سیاست روسیه در دوران پسا شوروی در قبال منطقه اوراسیای مرکزی نشان دهنده این مطلب است که این کشور در تلاش است تا ضمن حفظ حوزه پیرامونی خود، بر روندها و سیاستهای این کشورها نیز صاحب اثر باشد. از همین رو رویکرد چندجانبه گرایی، تشکیل و تقویت سازمانهای منطقهای یکی از مهمترین رویکردهای روسیه برای همسو نمودن کشورهای اوراسیای مرکزی با اهداف، منافع و سیاستهای خود به شمار میرود.
در مقاله حاضر بر مبنای اهمیت و جایگاه دیدگاه چندجانبه گرایی و همگرایی در سیاست خارجی روسیه به بررسی مجموعه اقدامات و تلاشهای فداسیون روسیه برای ایجاد همگرایی در اواسیای مرکزی در سه مجموعه همگرایی سیاسی، امنیتی و اقتصادی پرداخته و سپس فهم توفیق و عدم توفیق همگرایی اوراسیایی روسیه در این راستا تحلیل میشود. بدین ترتیب پرسش اصلی این مقاله عبارت است از اینکه؛ فدراسیون روسیه برای ایجاد همگرایی منطقهای در اوراسیای مرکزی با چه چالشها و محدودیتهایی رو به رو است؟ و یافتههای این مقاله چنین است که وجود محدودیتهای اقتصادی در داخل روسیه برای پاسخ به نیازهای مادی و فناوری منطقه، برخی چالشها در سطح منطقه اوراسیای مرکزی در کنار موانع فرامنطقهای همچون حضور و مداخله بازیگران فرا منطقهای سبب شده است که روسیه نتواند یک همگرایی منطقهای کارآمد و مؤثر در اوراسیای مرکزی تشکیل دهد.
همگرایی منطقهای
فدراسیون روسیه
اوراسیای مرکزی
بازیگران فرا منطقهای و چالشهای منطقهای
2016
10
01
67
117
http://ca.ipisjournals.ir/article_22316_6410bb17777087d9a47da49d4f361712.pdf
فصلنامه علمی مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز
مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز
2322-3766
2322-3766
1394
21
90
تحلیل مقایسهای رفتار ناتو و سازمان همکاری شانگهای در آسیای مرکزی از سال 2001 تا 2012
هادی
سلیمان پور
مسعود
آخشی
مجموعه تحولات جهان پس از حوادث 11 سپتامبر سال 2001، اهمیت ژئو استراتژیک نوینی به منطقه آسیای مرکزی بخشیده است. حضور ناتو در افغانستان و تغییر استراتژی آمریکا از"امنیت انرژی" به استراتژی "مبارزه با تروریسم" در محیط پیرامونی آسیای مرکزی و اقدام به همکاری در زمینههای مختلف سیاسی، نظامی و عملیاتی در این منطقه در قالب نظریه جامع((امنیت تعاونی)) همزمان با شکلگیری سازمان همکاری شانگهای و ائتلافبندی جدید در قالب نظریه نومنطقهگرایی در برابر نفوذ ناتو در منطقه نشان از اهمیت منطقه آسیای مرکزی در سیاستهای بازیگران مهم این دو سازمان یعنی آمریکا، روسیه و چین در دهه اول قرن جاری داشته است. این مقاله در تلاش است تا با استفاده از روش توصیفی- مقایسهای به این سوال پاسخ گوید که چگونه میتوان سیاستهای امنیتی ناتو و سازمان همکاری شانگهای در منطقه آسیای مرکزی را مورد مطالعه و مقایسه قرار داد؟ یافتههای این مقاله حاکی از آن است که در طی دهه مذکور اعضای دو سازمان در زمینههایی موضوعی مانند؛ ثبات افغانستان، مبارزه با قاچاق مواد مخدر، تروریسم، دارای منافع مشترک بوده که در قالب سازوکارهای مشارکت برای صلح ناتو و شورای روسیه- ناتو به آن سامان داده اند. این سامان دهی موضوعی در قالب منطقه عمدتا سطح تاکتیکی داشته است. ولی به رغم وجود تهدیدهای مشترک، اعضای دو سازمان مذکور در زمینه موضوعاتی راهبردی چون استقرار بلند مدت آمریکا در منطقه، گسترش ناتو به شرق و امنیت مسیرهای انرژی دارای تفاوت منافع میباشند. در این میان عواملی همچون تأثیر روابط ناتو با کشورهای آسیا مرکزی بر سیاستهای منطقه ای روسیه و چین ، اهداف متعارض بازیگران اصلی و نبود سند و سازوکار جامع همکاری بین دو سازمان بر تشدید عمق اختلافات این دو افزوده است.
ناتو
امنیت تعاونی
سازمان همکاری شانگهای
نومنطقهگرایی و ساختار منطقهای ضدترورریسم
2016
10
01
119
151
http://ca.ipisjournals.ir/article_22317_ed6ea08be481557eec2920cba5abe173.pdf
فصلنامه علمی مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز
مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز
2322-3766
2322-3766
1394
21
90
بررسی تحلیلی چالشهای روند منطقهایسازی آسیای مرکزی
عباسقلی
عسگریان
در این مقاله، فرآیند منطقهایسازی حوزه آسیای مرکزی به لحاظ اقتصادی و سیاسی با ملاحظه عوامل مختلفی چون همکاریهای متقابل، اختلافات مرزی، جغرافیایی و آبی، اختلافات مربوط به انرژی و نیز اختلاف میان رهبران دولتها و نفوذ غیر یکسان هر یک از آنها در یک منطقه واحد بررسی میشود. در بخش اقتصادی مقاله، بر روابط دوجانبه ازجمله تجارت متقابل و مرزی آنها که خاصیت فرعی و غیرسیستماتیک دارد، اشاره شدهاست؛ همچنین در تحلیل محتوایی، تاثیر بازیگران خارجی و برنامههای اتحادیه اروپا، آمریکا، ترکیه، چین و روسیه مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و نتیجهگیری شده است، اگرچه منطقهسازی در آسیای مرکزی امکانات کافی برای توسعه کشورها فراهم میکند، اما به نظر میرسد این روند در مدت زمان کوتاهی قابل دسترسی نیست.
سوال اصلی مقاله عبارت است از اینکه چرا تاکنون روند منطقهایسازی آسیای مرکزی با موفقیت همراه نبودهاست؟ در پاسخ به سوال مقاله این فرضیه مطرح میشود که به نظر میرسد، عوامل و موانع سیاسی، امنیتی، اقتصادی و فرهنگی درون منطقهای و نیز دخالت بازیگران فرامنطقهای، باعث عدم موفقیت منطقهگرایی درآسیایمرکزی گردیده است.
منطقهایسازی
منطقهگرایی
همگرایی
آسیای مرکزی و بازیگران فرامنطقهای
2016
10
01
152
181
http://ca.ipisjournals.ir/article_22318_0cd8040417770b77157fca6fc45a3d27.pdf