نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه مطالعات روسیه دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران

2 گروه زبان و ادبیات روسی دانشگاه علامه طباطبائی

چکیده

مؤلفه‌های فرهنگی یکی از بخش‌های مهم روابط بین‌الملل هستند و اندیشمندان معاصر تأکید فراوانی بر مسائل فرهنگی دارند. دیپلماسی فرهنگی، نمونۀ بارزی از به‌کارگیری قدرت نرم است تا زمینۀ نفوذ در طرف مقابل از طریق فرهنگ، ارزش‌ها و ایده‌ها فراهم آید. روابط جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه در سال‌های اخیر توسعۀ درخور توجهی در حوزه‌های گوناگون داشته است و کارشناسان روابط دو کشور بر این امر، اتفاقنظر دارند. اگرچه کفۀ ترازوی روابط در برخی حوزه‌ها مانند سیاسی، امنیتی و حتی اقتصادی سنگین‌تر می‌نماید اما روند رو به رشد در حوزۀ روابط فرهنگی، اجتماعی و انسانی نیز مشاهده می‌شود. در این پژوهش، ضمن مرور فعالیت‌های فرهنگی کشورمان در روسیه، رویکرد دیپلماسی فرهنگی بررسی می‌شود، همچنین به این پرسش پاسخ داده میشود که چه مؤلفه‌هایی از قدرت نرم در رابطۀ فرهنگی با کشور روسیه بیشتر موردتوجه بوده‌اند. در این راستا با بررسی اهم فعالیت‌های انجام‌شده توسط رایزنی فرهنگی و دیگر نهادهای فرهنگی ایرانی در روسیه، نقش آن‌ها در گسترش روابط فرهنگی دو کشور ارزیابی می‌شود. روش انجام پژوهش حاضر تحلیل محتوای کیفی و چهارچوب نظری، مبتنی بر نظریۀ قدرت نرم و دیپلماسی فرهنگی است.

کلیدواژه‌ها

اﺧﻮان ﮐﺎﻇﻤﯽ، ﻣﺴﻌﻮد و حدیث ﻣﺮادی،1390، «دﯾﭙﻠﻤﺎﺳﯽ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﺟﻤﻬﻮری اسلامی اﯾﺮان در آﺳﯿﺎی ﻣﺮﮐﺰی؛ ﻓﺮﺻﺖﻫﺎ و ﭼﺎﻟﺶﻫﺎی ﭘﯿﺶرو»، ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت آﺳﯿﺎی ﻣﺮﮐﺰی و ﻗﻔﻘﺎز، ش74، صص۳۰-۱.
افضلی، رسول و دیگران، ۱۳۹۷، «مؤلفه‌های قدرت نرم نظام جمهوری اسلامی ایران و ظرفیت‌های آن در عرصه بین‌الملل از دید کارشناسان»، پژوهش‌های سیاسی جهان اسلام٬ س۸، ش۲، صص۱۴۲-۱۲۱.
دﻫﺸﯿﺮی، ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ، 1390، «ﺣﮑﻤﺖ اسلامی، روﯾﮑﺮد ﺗﻤﺪﻧﯽ ﺑﻪ دﯾﭙﻠﻤﺎﺳﯽ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ»، مطالعات روابط فرهنگی بین‌الملل، س۱، پ‌ش 3 ، صص۳۹-۳۰.
ذوالفقاری، مهدی و فرزانه دشتی، 1397، «مؤلفه‌های قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران در دیپلماسی فرهنگی»، مطالعات قدرت نرم، س۸، ش۱۹، صص۱۵۳-۱۲۷.
رفیعی قهساره، ابوذر، 1397، «الگوها و شاخص‌های سنجش و ارزیابی کارایی قدرت نرم کشورها»، مطالعات قدرت نرم، س۸، ش19، صص۳۴-۹.
یوز، جولی، 1387، فرهنگ و روابط بین‌الملل، چ۱، ترجمۀ: محسن بیات، تهران: پژوهشگاه مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
سیمبر، رضا و احمدعلی مقیمی، 1394، «منافع ملی و شاخص‌های دیپلماسی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران»، سیاست جهانی، دوره چهارم، ش۱، صص۳۸-۷.
صالحی امیری، سید رضا و سعید محمدی، 1389، دیپلماسی فرهنگی، چ۱، تهران: ققنوس.
صدرپور، سید امیرحسین و دیگران، ۱۳۹۵، «بررسی سازوکار نوین دیپلماسی عمومی بر مبنای نظریه قدرت نرم جوزف نای»، مطالعات قدرت نرم، س۶، ش۱۴، صص۱۸۳-۱۶۶.
کریمی ریابی، الهه، 1388، «روابط فرهنگی ایران و روسیه پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی»، مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، ش66، صص۱۹۰-۱۷۵.
نوروزی، مهناز، 1392، «جایگاه زبان و ادب فارسی در روسیه: نگاهی بر پیشینه مطالعات ایران‌شناسی و ترجمه آثار فارسی در روسیه»، هشتمین همایش بین‌المللی انجمن ترویج زبان و ادب فارسی ایران، زنجان: https://civilica.com/doc/319795           
نقشۀ مهندسی فرهنگی، 1393، تاریخ مراجعه 5/9/1399
سایت سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، تاریخ مراجعه 5/9/1399
سایت بنیاد سعدی، اساسنامۀ بنیاد سعدی، تاریخ مراجعه 5/9/1399
رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران. در مسکو، تاریخ مراجعه 5/9/1399
سایت مرکز فرهنگ اسلامی مسکو، تاریخ مراجعه 5/9/1399
https://icrus.ru/%d8%af%d8%b1%d8%a8%d8%a7%d8%b1%d9%87-.
 
لاتین
Malone, G. D., 1998, Political Advocacy and Cultural Communication, Organizing the Nation's Public Diplomacy, University Press of America.
Nye, J. S., 2004, Soft Power: The Means to Successes in World Policy, New York: Public Affairs.
Зотова Ю. А., 2021, Взаимное восприятие в. современных российско-иранских отношениях: образ России и Ирана в школьных учебниках истории двух стран // Вестник Российского университета дружбы народов. Серия: Международные отношения. Т. 21. № 1. С. 157—170. DOI: 10.22363/2313-0660-2021-21-1-157-170.
Исвков С. А, 2018, «Мягкая» и «жесткая» сила во внешней политике Исламской Республики Иран: роль гуманитарной дипломатии / А. С. Исаков // Сборник материалов всероссийской молодежной научной конференции «Гуманитарная дипломатия: личность, социум и мир», Екатеринбург, 20-21 апреля г., Екатеринбург: Издательство Уральского университета. – С.pp. 15-19.
Курылев К. П, Никулин М. А, Гончарова А. А, 2017, "Мягкая сила культурной дипломатии исламской республики Иран" Вестник Московского государственного областного университета. Серия: История и политические науки, Номер 2. СС. 46-55.
Мир Мохаммад Садеги С. М, Хаджи Мине Р, 2019, Роль «мягкой силы» Ирана в борьбе против иранофобии. Вестник МГИМО-Университета.12(4):216-238. https://doi.org/10.24833/2071-8160-2019-4-67-216-238.
Полищук А. И, 2019, ИСТОРИКО-КУЛЬТУРНОЕ НАСЛЕДИЕ РОССИИ И ИРАНА: ПРОБЛЕМЫ И ПРОТИВОРЕЧИЯ В сборнике: Диалог культур и цивилизаций. Материалы Международной научно-практической конференции. 2019. С. 568-574.
Полищук А. И, Соболева А. С, Карими Риаби Э, 2018, Развитие российско-иран- ских культурных связей в начале XXI в. // Вестник Российского университета дружбы народов. Серия: Международные отношения. Т. 18. № 2. С. 368—386. DOI: 10.22363/2313-0660-2018-18-2-368-386.