نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشیار گروه روابطبینالملل دانشگاه علامه طباطبائی
2 کارشناسی ارشد رشته روابط بینالملل دانشگاه اصفهان
چکیده
به اعتقاد بسیاری از اندیشمندان روابطبین الملل، قرن بیست و یکم را باید قرن اوراسیا دانست که تسلط بحری و بری بر آن میتواند آینده چینش قدرت در ساختار نظام بینالملل را تغییر دهد. ضرورت برخورداری از موقعیت سوق الجیشی بکر و وجود منابع مادی فراوان برای تبدیل شدن هر کشوری به یک قدرت جهانی باعث گردیده است تا بسیاری از کشورها با هر میزان قدرت در پی افزایش چیرگی و نفوذ خود در این منطقه باشند. ایالات متحده آمریکا از جمله این کشورها است که میکوشد تحکم همه جانبه خود را در این منطقه افزایش دهد. آمریکا با تکیه بر اصول "توسعه طلبی" و "مداخلهگرایی" این اجازه را به خود داده است تا در منطقهای حضور یابد که هزاران کیلومتر دورتر از خاک آن است. اما از منظر استراتژیستهای آمریکایی دو کشور چین و روسیه بهعنوان دو ابرچالش جهانی میتوانند با ایجاد یک اتحاد استراتژیک ضد هژمونی آمریکا، مانع تحقق نظم جهانی مورد نظر این کشور شوند. این دو قدرت در دو دهه اخیر توانمندیهای خود را در منطقه اوراسیا در راستا ایجاد اتحاد استراتژیک، شکل دهی به نظم موازنه محور و جلوگیری از مداخله قدرت خارجی در امور این منطقه به کار گرفتهاند. اما این اتحاد بهرغم نگاه مشترک هر دو طرف در حوزه نظری، درباره هژمونی آمریکا در حوزه عمل تاکنون محقق نشدهاست. شرایط پیشگفته این پرسش را به وجود میآورد که چرا با وجود شکلگیری هدف مشترک (مقابله با هژمون) میان روسیه و چین در عرصه عمل اتحاد ضد هژمونیک میان دو کشور شکل نگرفته است؟ در واقع چه محدودیتها و ملاحظاتی مانع تحقق عملی ایجاد اتحاد ضد هژمون دو کشور در اوراسیا گردیده است؟ به منظور پاسخ به پرسشهای یاد شده این فرضیه مطرح میشود که مسائلی چون تفاوت نگاه تاریخی روسیه و چین به منطقه، ماهیت روابط دوجانبه آنان با آمریکا و پیشینه متفاوت روابط با آن، اولویتهای متفاوت منافع ملی در کنار تفاوت جایگاه قدرت هر دو بازیگر از جمله دلایل عدم تحقق عملی نظریه اتحاد ضد هژمون میباشد.
کلیدواژهها
- اسمیت، مارتین (1394)، قدرت در نظم جهانی در حال تغییر، ترجمه: گروه مترجمان، تهران: انتشارات امیر کبیر.
- اٌملیچوا، ماریا، تیسکون تسو و دیگران (1393)، نگاهی تطبیقی به سیاست خارجی قدرت های بزرگ، ترجمه: عسگر قهرمان پور، تهران: موسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین المللی ابرار معاصر.
- اعظمی، هادی (1385)، "وزن ژئوپلیتیکی و نظام قدرت منطقهای، (بررسی موردی: جنوب غرب آسیا)"، فصلنامه ژئوپلیتیک، شماره 3 و 4.
- برژینسکی، زبیگنیو (1385)، پس از سقوط، ترجمه: امیرحسین توکلی، تهران: انتشارات سبزان.
- بهرامی مقدم، سجاد (1393)، "پاسخ آمریکا به رشد چین؛استراتژی بازیابی توازن"، فصلنامه تحقیقات سیاسی و بین المللی، شماره20.
- تیشه یار، ماندانا (1388)، "بررسی سیاست های ناتو در منطقه اوراسیا بر اساس نظریه بر ساخته گرایی"، فصلنامه مطالعات اوراسیای مرکزی، شماره4.
- دانایی صفت، عباسعلی (1393)، "عوامل موفقیت ژئوپلیتیک ایران در خاورمیانه"، فصلنامه مطالعات افکار عمومی، شماره9.
- دادس کالاز (1390)، ژئوپلیتیک، ترجمه: زهرا پیشگاهی فرد و محمد زهدی گهرپور، تهران: زیتون سبز.
- رضایی، علی رضا (۱۳۸۷)، "چین و موازنه نرم در برابر هژمونی ایالات متحده آمریکا در عرصه نظام بین المل"، فصلنامه راهبرد، شماره 16، 298-282.
- رضایی، داوود (1389)، "توسعه اجتماعی کشورهای آسیای مرکزی"، فصلنامه مطالعات اوراسیای مرکزی، شماره6.
- زرگر، افشین و صیاد، سینا (1395)، "اهمیت اوراسیای مرکزی در رقابتهای ژئوپلیتیکی بین قدرتهای بزرگ"، فصلنامه تخصصی علوم سیاسی، شماره 36.
- سجادیان، ناهید و فیروزی، محمد علی (1388)، " دلایل گسترش ناتو در اوراسیا"، مجموعه مقالات پانزدهمین همایش آسیای مرکزی و قفقاز، دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی.
- سنجابی، علیرضا و سیفی، مریم (1387)، "حضور و نفوذ قدرتهای منطقهای و فرامنطقهای در آسیای مرکزی: فرصتها و تهدیدها برای جمهوری اسلامی ایران"، فصلنامه مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، شماره64.
- شاه منصوری، تاج محمد و شامیری، افشین (1389)، "اهداف و منافع چین در آسیای مرکزی پس از یازده سپتامبر؛ از همکاری و همجواری تا دیپلماسی اقتصادی بین المللی"، فصلنامه مطالعاتآسیایمرکزیوقفقاز، شماره 69.
- شفیعی، نوذر و محمودی، زهرا (1389)، "سازمان همکاری شانگهای؛جامعه امن نوظهور"، فصلنامه مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، شماره 72.
- صفری، عسگر و وثوقی، سعید (1395)، "ژئوپلیتیک اوکراین و نقش آن در رقابت روسیه و ایالات متحده آمریکا"، فصلنامه تحقیقات سیاسی و بین المللی، شماره 26.
- طباطبایی، علی(1389)، "بررسی تطبیقی رویکرد راهبردی چین، روسیه، آمریکا، هند، پاکستان و ایران به سازمان همکاری شانگهای"، فصلنامه راهبرد، شماره60.
- کلارک، شان و هوک، سابرینا (1393)، جهان پیش رو؛ مناظره درباره جهان پس از آمریکا، ترجمه: علیرضا طیب، تهران: نشر نی.
- کرمی، جهانگیر و کوزهگر کالجی، ولی(1393)،" الگوهای ضد هژمونیک ایران، روسیه و چین در آسیای مرکزی، فصلنامه مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، شماره85.
- کندی، پل (1389) در تدارک قرن بیست و یکم جهان تا سال 2025، ترجمه: عباس مخبر، تهران، انتشارات طرح نو.
- نقدی نژاد، حسن و سوری، امیرمحمد (1387)، " رقابت روسیه و آمریکا در اوراسیا"،فصلنامه مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، شماره62.
- یزدانی، عنایت الله (1385)، "ژئوپلیتیک نفت در منطقه خزر و نقش آمریکا: بازدارندگی جدید"، فصلنامه مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، شماره56.
- یزدان پناه درو، کیومرث (1389)، اتحادیه شانگهای: چشماندازها، بیمها و امیدها با نگاهی به عضویت ایران در این اتحادیه، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
- Akimoto, S., & Hiroshi, Y. (2018), "Tension with the West, and the
Diversification of Foreign Relations", East Asian Strategic Review.143-180.
- Aljazeera. (2017), China's 2017 Military Budget Rise Slows Again, Available
at: https://www.aljazeera.com/news/2017, Accessed on: 2018/4/5.
- Bellacqua, J. (2010), The Future of China-Russia Relations, University Press
of Kentucky.
- Barducci, A. m., & Rippa, G. (2016), "Understanding Russian Political
Ideology and Vision: A Call for Eurasia, From Lisbon to Vladivostok", Middle East Media Research Institute, No. 1239.
- Brzezinski, Zbigniew. (2009), "Clash of the Titans", Foreign Policy, Available
at: https:// www.foreignpolicy.com, Accessed on: 2018/9/24.
- Brzezinski, Zbigniew. (1997), The Grand Chessboard, New York: Basic Book.
-Brzezinski, Zbigniew. (1997), "A Geostrategy for Eurasia", Foreign Affairs. Available at: https:// www.foreignaffairs.com, Accessed on: 2018/9/23.
- Carlson, B. (2007), "The Limits of Sino-Russian Strategic Partnership in
Central Asia", Journal of Public and International Affairs-Princeton, Vol. 18, No. 165.
- Dadparvar, S., & Shen, L. J. (2017), China, Russia and Iran’s Accession to the
Shanghai Cooperation Organization (Sco) After Lifting the Sanctions, Destech Transactions on Social Science, Education and Human Science, (Icssm), Available at:
http://dpi-proceedings.com/index.php/dtssehs/article/viewFile/10406/9957, Accessed on: 2018/5/22.
- Devonshire, E. (2017), China in 2017 – Increasing Trade Alliances with
Eurasia, China Briefing, Available at:
http://www.china-briefing.com/news/2017/01/11/china-in-2017-increasing-trade-alliances-with-eurasia.html, Accessed on: 2018/1/11.
- Gava, O., & Gad, U. P. (2018), The Relaons Between the European Far-Right
and the Russian Federaon, Aalborg University. 1-56.
- Ghemawat, P., & Hout, T. (2016), "Can China's Companies Conquer the
World: The Overlooked Importance of Corporate Power", Foreign Affairs, Vol. 95, No. 86.
- Huntington, S. P. (1999), The Lonely Superpowerhttp, Available at:
https://www.foreignaffairs.com/articles/united-states/1999-03-01/lonely-superpower, Accessed on: 2017/11/14.
- Hettiarachchi, N., & Abeyrathne, U. (2016), "The US attempt of Supremacy in
the Twenty First Century: Russian and Chinese Response", African Journal of Political Science and International Relations, Vol. 10, No. 7.
- Jessop, B. (2017), Geopolitics: Putting Geopolitics in Its Place in Cultural
Political Economy, Available at: https://www.researchgate.net, Accessed on: 2018/4/18.
- Katzenstein, P. J., & Weygandt, N. (2017), "Mapping Eurasia in an Open
World: How the Insularity of Russia’s Geopolitical and Civilizational Approaches Limits Its Foreign Policies", Perspectives on Politics, Vol. 15, No. 2. - Kaczmarski, M., & Rodkiewicz, W. (2016), "Russia’s Greater Eurasia and China’s New Silk Road: Adaptation Instead of Competition", OSW, 2016-07-21.
- Kupchan, C. A. (1998), After Pax Americana: Begign power regional integration, and the sources of a stable multipolarity. International Security, Vol. 23. No. 2.
- Komlosy, A. (2016), "Prospects of Decline and Hegemonic Shifts for the
West", Journal of World Systems Research, Vol. 22, No. 2, 463.
- Lam, Willy W. (2006), Chinese Politics in the Hu Jiantao Era: New Leaders,
New Challenges, London and New York: M. E. Sharp.
- Lanteigne, M. (2009), Chinese Foreign Policy: An Introduction, Routledge.
- Lukin, A. (2018), " Russia and the United States in the Asia Pacific: A Perspective of the English School", Asian Perspective, Vol. 42, No. 43.
- Lukin A. (2002), Russian Perceptions of the China Threat in the China Threat:
Perceptions, Myths and Reality, Herbert Yee and Ian Storey, New York: Routledge Curzon.
- Lo, B. (2009), Axis of Convenience: Moscow, Beijing and the New Geopolitics,
Brookings Institution Press.
- Macaes, B. (2018), Eurasia, The Supercontinent that will Define our Century’’.
Available at: https://www.weforum.org/agenda/2018, Accessed on: 2018/2/18.
- Mackinder, H. (2004), "The Geographical Pivot of History (1904)",
Geographical Journal, Vol. 170, No. 4.
- Olcott, B. Martha. (2004), Russia-Chinese Relations in a Changing Asia,
Washington DC: Carnegie Endoement for International Peace.
- Omelicheva, M. Y., & Zubytska, L. (2016), "An Unending Quest for Russia’s
Place in the World, New Perspectives", Interdisciplinary Journal of Central & East European Politics and International Relations, Vol. 24, No. 1.
- Sulivan, P. (1986). Geopolitics. London: Croom Helm.
- Schweller, R. (2018), "Opposite but Compatible Nationalisms: A Neoclassical
Realist Approach to the Future of U.S–China Relations", Chinese Journal of International Politics, Vol. 11, No. 1.
- Sergey Karaganov. (2011), Russia’s Asian Strategy, Russia in Global Affairs,
Available at: http://eng.globalaffairs.ru/pubcol/Russias-Asian-Strategy-15254, Accessed on: 2018/5/22.
- Shanafah, S. N., & Hassan, M. A. (2018), "Russian Effort to Return the Global
Role and Adjust the International Balance in the 21st Century", Journal of US-China Public Administration, Vol. 15, No. 2, 85-92.
- Taylor, P. (1993). Political Geography. Longman Scientific, Third Edition,
England.
- Tian, H. (2016), Sino-Russian Relations: Conflict and Cooperation.
- The Guardian (2016), China to increase defence spending by '7-8%' in
2016 – Official, Available at:
https://www.theguardian.com/world/2016/mar/04/china-to-increase-defence-spending-by-7-8-in-2016-official, Accessed on: 2018/4/19.
- The Economist: America and China’s Strategic Relationship. (2017), Available
at:http://www.economist.com/news/special-report/21720714-after-seven-decades-hegemony-asia-america-now-has-accommodate-increasingly, Accessed on: 2018/4/26.
- U.S Census Bureau, Foreign Trade Division, Data Dissemination. (2018),
Available at: https://www.census.gov, Accessed on: 2018/8/10.
- Weitz, R. (2006), "Averting a new Great Game in Central Asia", the Washington Quarterly, Vol. 29, No.3.
- Varrall, M. (2015), Chinese Worldviews and China’s Foreign Policy, Lowy
Institute for International Policy, Available at:
https://www.lowyinstitute.org/publications/chinese-worldviews-and-china-s-foreign-policy, Accessed on: 2018/6/9.
- Zakaria, F. (1998), From Wealth to Power: The Unusual Origins of Americas
World Role, Princeton: Princeton University Press.