نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه روابط بین الملل دانشگاه رازی کرمانشاه، کرمانشاه، ایران

2 دانش‌آموخته کارشناسی ارشد رشته روابط بین الملل دانشگاه رازی کرمانشاه، کرمانشاه، ایران

چکیده

تشکیل اوپک و سپس بهره ­برداری از نفت به عنوان یک ابزار فشار توسط کشورهای عرب برای مقابله با رژیم صهیونیستی در اوایل دهه 70میلادی نمونه آشکاری از اهمیت سیاسی نفت بود. در عصر جنگ سرد اتحاد جماهیر شوروی سعی داشت برای جلوگیری از کاهش صادرات نفت بعد سیاسی این منبع مهم انرژی را کم­رنگ کند. با سقوط شوروی و غلبه گفتمان لیبرالیسم و غرب‌گرایی در دوره یلستین نفت ماهیت غیرسیاسی خود را حفظ کرد با شروع ریاست جمهوری پوتین به ویژه پس از ظهور جنگ سرد جدید پس از اشغال عراق توسط آمریکا در سال 2003، فدراسیون روسیه به تدریج به سمت تبدیل ابزار اقتصادی نفت به یک ابزار سیاسی و حتی امنیتی متمایل شد. سند " راهبرد انرژی فدراسیون روسیه 2020 " به صراحت اعلام می­ دارد که منابع انرژی بزرگترین ابزار هدایت سیاست خارجی و داخلی روسیه است. این مقاله براساس مواضع فوق حول این پرسش اساسی شکل گرفته است که علت اصلی بهره­ گیری فدراسیون روسیه از منابع انرژی (نفت و گاز) به عنوان یک ابزار سیاسی برای پیشبرد اهداف سیاست خارجی و امنیتی چیست؟ برمبنای چارچوب نظری تصمیم‌ گیری بروکراتیک و در پاسخ به سؤال فوق این فرضیه در مقاله مورد بررسی قرار گرفته است که ملاحظات بروکراتیک داخلی از جمله توازن قدرت و کشمکش­ های درون حکومتی در دولت پوتین عامل اصلی پیوند زدن ابزار ماهیتا اقتصادی نفت به ملاحظات و اهداف سیاست خارجی و امنیتی روسیه است. مناسبات داخلی قدرت به ویژه نقش مرکزی شرکت­های نفتی در تصمیم ­سازی­ های دولت روسیه موجب بهره­ گیری از ابزار انرژی به عنوان یک سلاح سیاسی و امنیتی شده است.

کلیدواژه‌ها

- آلیسون، گراهام.تی (1364)،  شیوه­های تصمیم­گیری در سیاست خارجی(تفسیری بر بحران موشکی موبا) ، مترجم منوچهر شجایی، انتشارات علمی و فرهنگی.
- پورسعید، فرزاد (1387)، «ساختار و روند تصمیم­گیری در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران: تحلیل متون آموزشی و پژوهشی»، فصلنامه مطالعات راهبردی، سال یازدهم، شماره دوم، شماره مسلسل40.
- صباغیان، علی؛ سروستانی، عباس(1393)،« امنیت انرژی و روابط اتحادیه­ی اروپا و کشورهای آسیای مرکزی»، فصلنامه تحقیقات سیاسی بین­المللی دانشگاه آزاد اسلامی واحدشهررضا، شماره نوزدهم.
- عظیمیان، سهیلا؛ مدرس، محمدولی؛ محمدعلی­پور، فریده(1393)، « تآثیر راهبرد انرژی روسیه برنحوه تأمین نیازهای انرژی کشورهای اروپایی »، فصلنامهمطالعات اقتصاد سیاسی بین­الملل، سال اول، شماره دوم.
- فرجی راد، عبدالرضا؛ صالحی دولت آباد، روح الله(1396)، «اهمیت نقش انرژی در سیاست خارجی روسیه »، فصلنامه مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، شماره 98.
- کرامتی نیا، رقیه(1396)، «مروری بر پروژه خط لوله «جریان شمالی-2» و چالش­های آن، ایراس، مؤسسه مطالعات ایران و اوراسیا.
- گودرزی، مهناز؛ مفیدی احمدی، حسین(1393)، «نگاهی برساخت­گرایانه به روابط گازی روسیه و اتحادیه اروپا »، فصلنامه راهبرد، سال بیست وسوم، شماره73.
- نوری، علیرضا (1389)، « سیاست خارجی روسیه در دوره پوتین: اصول و روندها »، تهران: دانشکده و پژوهشکده پیامبر اعظم(ص)- مرکز مطالعات راهبرد بین­الملل.
- دئورتی، جیمز؛ فالتزگراف، رابرت (1384)، « نظریه­های متعارض در روابط بین­الملل »، مترجمین، علیرضا طیب، وحید بزرگی، تهران: نشر قومس.
- Aslund, Anders, (2008), “Russian Energy and the European Union:
Perspectives on Gazprom”, Peterson Institute for Intrenational Economics. Available at: https://piie.com>papers>aslund0508. Accessed on: May 15.2008
-Bremmer, Ian & Charap, Samuel, (2007), “The Siloviki in Putin’s Russia: Who They are and What They Want”, The Washington Quarterly. Avilable at: http://dx.doi.org/10.1162/wash.2006-07.30.1.83, Accessed on: 1 January, 2015.
-Bos, B.A, Macey A., (2012), “Gazprom: Russia’s Nationalized Political Weapon and the Implications for the European Union”, Georgetown University Washington, D.C., Accessed on: April 1, 2012.
-Desplanter, Philippe, (2007), “Russian and Energy as a Political Means”, Leuven School of Business and Economics. Master thesis, Availible at:  www.ethesis.net> Russia, Accessed on: 06 June 2007.
-Djankov, Simeon, (2015), “Russia’s Economy under Putin: From crony Capitalism to State Capitalism”, Peterson Institute for International Economics, Number P B 1 5 - 1 8. Availible at: https://piie.com>publications, Accessed on: September 2015.
-Energy Information Administration (EIA).2017, “Russia, Country
AnalysisBriefs”, Available at:http//www.eia.doe.gov/beta/informational/analysis-includes/Countries-long/Russia/Pdf, Accessed on: October 31, 2017.
-Gazprom, (2017), “Production”, Avialable at:
http://www.Gazprom.com/production/projects/piplines/built/nord-stream2/, Accessed on: 8 September 2017.
-Gusev, Alexander & Westphal, Kirsten, (2015), “Russian Energy Policies Revisited”, Stiftung Wissenschaft und Politik German Institute for International and Security Affairs, Accessed on: 15 December, 2015.
- Hanson, Zachary, (2013), “Russian’s Energy Diplomacy in the Baltic States”, The Journal of Undergraduate Research aand Creative Scholarship, Available at: http://scholarscompass.vcu.edu/auctus/October 2013.
-Hedlund, Stefan, (2014), “Putin’s Energy Agenda: The Contradictions of Russia’s Resource Wealth, Lynner Rinner Publishers, ISBN 9781626370692, Length.
- Hiro, Dilip (2018),“Russia – Turkey –Iran Triangle: Economic Interest are Paramount”, Availible at:www//https: //yaleglobal.yale.edu/2018/1/30.
- Jonavicius, Laurynas, (2013), “From Russia with Love: Internal Balance of Power in Russia and The Survival of Lukasheno’s Regime”, Article in Lithuanian Foreign Policy Review, Issue 29.
-Kaczmarski, Marcin, (2014), “Domestic power Relations AND Russia’s Foreign Policy”, Demokratizatsiya the Journal of Post-Soviet Democratization, July .
- Korteweg, Rem, (2018)," Energy as a Tool of Foreign Policy of Authoritarian States", in Particular Russian, Avilable at: www. europarl.europa.eu> etudes> stud, Accessed on: 8March 2018.
-Lough, John, (2011), “Russia’s Energy Diplomacy”, Russia and Eurasia Programme, Available at: www. chathamhouse.org.uk.May 2011, Accessed on: 8 September 2017.
- Mehdi, Ahmed & Yenikeyeff, Shamil. (2013), “Governorse, Oligarchs, and
Siloviki: Oil and Power in Russia”, Russie Nei Visions, Accessed on: 12September 2017.
- Nomokonow, V.A & Filippov,V.V.(2018), “The Shadow State and Crime”, Russian Analytical Diges, NO 223,12 SEPTEMBER 2108.
- Orttung, Robert W. (2018), “Putin's Symbiotic Relationship with the Siloviki” Review of Peter Reddaway, Russia's Domestic Security Wars: Putin Uses of Divide and Rule Against his Hardline Allies. Cham, Switzerland: Palgrave Macmillan. In Russian Analytical Digest NO 223, 12 September 2108.
- Proedrou, Filipppos, (2018), “Russian Energy and Structural Power in Europe”, Europe-Asia Studies, Volume.70.
- Rosneft, (2017), “Rosneft at a Glance”, Available at:
http://www.rosneft.com/about, Accessed on: 8 Nowember, 2017
-Rosati, Jerel A., (2013), “Developing a Systematic Decision-Making Framework: Bureaucratic Politics in Perspective”, The Cambrige University Press, Available at: http://www.Jstor.org/stable/2010371,Accessed on: 12March2013.  
- Rochlitz, Michael (2018),“The Power of Siloviki: Do Russia s Security services control Putin, or Does He Control Them?”,in Russian Analytical Digest NO 223,12 SEPTEMBER 2108.
-Simola, Heli &Solanko, Laura, (2017), “Overview of Russia's Oil and Gas Sector”, Bank of Finland / Institute for Economies in Transition.  Available at: www.bofit/fi/bofit-en, Accessed on: 19 May 2017.
-Soldatov, Andrei & Rochlitz, Michael, (2016), “The Siloviki in Russian Politics”, Available at:
July 31, 2016.
-Staun, Jørgen, (2009), “Siloviki Versus liberal -Technocrats the Fight for Russia and Its Foreign Policy”, Danish Institute for International Studies, DIIS. DIIS Report 2007:9.
-Stoitzev, Ivan Z., (2013), “Everything Revolves around Oil and Natural Gas: Russia’s Economic and Political Centers of Gravity”, Doctoral Dissertation, Wesleyan University.
-Stang, Gerald, (2015), “The Bear and the Beaver: Russia and European Energy Security”, European Union Institute for Security Studies. Accessed on: 
July 2015.
-Schuhmann, Johannes, (2014), “Rosneft and Gazprom in Dispute over Pipeline Monopoly”, The Russian Oil and Gas Report, Available at:
www.esg-evrazia.com, Accessed on: July 2014.
- Stent, Angela, (2008), “An Energy Superpower? Russia and Europe”,
Campbell, Kart m., Price Jonathon Global Politics of Energy, ISBN: 978-0-89843-482-8, The  Aspen Institute, Washington, DC.
- Stoupnitzky, Gregory & Yenikeyeff, Shamil (2015), “Will Russia's Liberal
Technocrats Restructure its Oil Industry?” Available at:
http:// blogs.ft.com/deyound-brice/2015/11/05/will -Russia's-iberal-technocrats-restructure-its-oil-industry, Accessed on: July 2017.
-Varol, Tugce, (2013), “The Russian Foreign Energy Policy”, European Scientific Institut, Availible at:  https://eujournal.org.books.TugceVarol,
Accessed on: 25July, 2014.
- Welch, David A., (2013), “The Organizational Process and Bureaucratic
Politics Paradigms: Retrospect and Prospect”, the Mit Press, Availible at:
 http:// www. Jstor. Org/page/info/about/policies/terms.jsp.Accessed on:  
25July, 2014.
- Zhdannikov, Dmitry (2018), “The Great Russian Oil Gane in Iraq Kurdistan", Reuters, Availible at:www.reuters.com, Accessed on: April 19, 2018.  
.