نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 نویسنده مسئول، دانشیار گروه علوم سیاسی دانشگاه گیلان، رشت، ایران.
2 دانشجوی دکتری روابط بین الملل دانشگاه گیلان، رشت، ایران.
چکیده
ساختار نظام بین الملل کنونی نتیجه فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و نظم دو قطبی است. مهمترین ویژگی این نظام توزیع نابرابر قدرت است. این ساختار که از آن به عنوان نظم تک قطبی یاد می شود، باعث افزایش رقابت میان بازیگران اصلی نظام بین الملل برای پر کردن شکاف قدرت شده است. به عقیده برخی ها این کشمکش ها می توانند، زمینه انتقال نظام بینالملل به یک نظم چند قطبی را فراهم کنند. از جمله استدلال ها در این زمینه ضعف ایالات متحده آمریکا، ظهور قدرت های جدید و شکل گیری قطب های جدید در قالب طرح های منطقه ای است. جدیدترین نمونه برای تحقق چنین بلوکی از قدرتهای غیر غربی طرح اوراسیای بزرگتر است که بعد از بحران اوکراین از سوی روسیه پیگیری می شود. ایده "اوراسیای بزرگ" به فضایی اشاره دارد که از لیسبون تا شانگهای امتداد می یابد. در عین حال، آن یک نوآوری ژئوپلیتیک، شعار سیاسی، آرزوی اقتصادی و ساختار ایدئولوژیک است. مهم‌تر از همه این که به دنبال ایجاد یک نظم جدید و پسا آمریکایی است که در آن روسیه نقش حیاتی داشته باشد. با توجه به این موضوع، سوال اصلی مقاله عبارت است، طرح های منطقه ای از جمله طرح اوراسیای بزرگتر چه نقش وکارکردی می توانند در گذار نظام بین الملل کنونی به یک نظم چند قطبی داشته باشند؟ به عقیده نویسندگان با توجه به ویژگی عدم توزان قدرت در نظام بین المللی و تلاش دایمی بازیگران برای جبران این امر، طرح های منطقه‌ای ابزاری ابتکاری در جهت تمرکز زدایی از قدرت در نظام بین الملل بوده و دوکارکرد عمده دارند؛ اولا از رویارویی مستقیم بازیگران اصلی نظام بین الملل جلوگیری می کنند (همکاری روسیه و چین در قالب این طرح برای عدم رویارویی مستقیم با آمریکا) و در وهله دوم از طریق ارائه قواعد جایگزین به شکل گیری یک نظم چند قطبی کمک می کنند (تلاش روسیه برای تغییر هنجارهای نظم لیبرالی). به دلیل پیچدگی های حاکم بر روابط بازیگران در چنین مجموعه هایی سرعت این انتقال پایین خواهد بود، اما در بلندمدت در صورت تحقق می توانند نقش اساسی در ایجاد یک نظم چندقطبی کامل داشته باشند. روش تحقیق در این مقاله توصیفی- تحلیلی است.
کلیدواژه‌ها
)