نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار و عضو هیات علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه یاسوج، یاسوج- ایران

2 دانش آموخته کارشناسی ارشد علوم سیاسی، دانشگاه پیام نور قزوین، قزوین- ایران

چکیده

جنگ در اوکراین، اگرچه به لحاظ ژئوپلیتیک، جنگ شمال-شمال و اروپا-محور به شمار می­آید، اما در عمل درگیری «قدرت جهانی» است که حول محور فروپاشی پیش­بینی شده هژمونی جهانی ایالات­ متحده متمرکز شده و آشکارا صلح آمریکایی را به چالش می­کشد. در چنین شرایطی نگرش، رفتار و عملکرد بازیگران درگیر در جنگ، پیامدهای مهمی می­تواند برای آینده سیاست جهانی درپی داشته باشد. از این­ رو نوشتار پیش­ رو می­ کوشد ضمن بررسی و تحلیل جنگ روسیه و اوکراین بر پایه روش آینده ­پژوهی و تکنیک سناریوپردازی به این پرسش اصلی پاسخ دهد که سناریوهای پیش­روی جنگ روسیه و اوکراین چه خواهد بود؟ و این جنگ چه تبعات و پیامدهایی می­ تواند برای آینده نظم بین­ الملل درپی داشته باشد؟ با بهره­ گیری از این روش، نگارندگان مقاله براین باورند که چهار سناریو در سه دسته بندی می­ توان مطرح نمود: الف)سناریوی مطلوب از منظر روسیه؛ ائتلاف سیاسی- نظامی روسیه و چین؛ مهار آمریکا و ناتو و تغییر قواعد بازی بین­المللی؛ ب) سناریوی محتمل؛ الف) توافق صلح (با بازیگری کشورهایی چون، چین، ترکیه، اسرائیل، فرانسه) و تغییر نظم ساختار نظام بین ­الملل، ب) تداوم جنگ و استمرار تنش در نظم بین­المللی؛ ج) سناریوی ممکن؛ وقوع جنگ هسته ­ای. یافته ­های پژوهش نشان می­ دهد که جنگ اوکراین به عنوان نقطه عطف/محرک بر نظم بین­ الملل تأثیرگذار بوده و پساجنگ اوکراین، نظام بین­ الملل وارد عصر جدیدی خواهد شد. تأثیر این جنگ در سطح بین­ الملل، قطبی­ شدن بیش از پیش امنیت بین ­الملل و ژئوپلیتیک ­تر شدن سیاست بین­ الملل خواهد بود. این جنگ همچنین، سبب تقویت موقعیت رهبری ایالات متحده در سطح جهان، به هزینه شرکای اروپایی شده است.

کلیدواژه‌ها

منابع و ماخذ
فارسی
احمدیوسف، احمد(29/12/1400)، «روسیه و چین مانیفست نظام بین­الملل جدید را اعلام کردند»، تحریریه، روزنامه الاتحاد امارات، تاریخ مراجعه: 15/02/1401: https://www.tahririeh.com/news/17440
ایندلیکاتو، مائو،(26/02/1401)، «ادامه میانجیگری سرسختانه اردوغان میان روسیه و اوکراین»، دیپلماسی ایرانی، تاریخ مراجعه: 02/03/1401:http://irdiplomacy.ir/fa/news/2011889
اقتصادنیوز، (17/12/1400)، «ابراز نگرانی رئیس­جمهور جین نسبت به اوضاع اوکراین»، تاریخ مراجعه: 27/02/1401: https://www.eghtesadnews.com
الهاشمی، محمدصادق،(16/12/1400)، «نگاهی بر نقاط ضعف و قوت جنگ روسیه و اوکراین برای طرف­های درگیر»، خبرگذاری حوزه، تاریخ مراجعه: 23/02/1401: https://www.hawzahnews.com/news/1011859
ایسنا، (17/12/1400)، «تلاش ۴ میانجی‌گر جهانی برای صلح در اوکراین و انگیزه‌های آنها»، تاریخ مراجعه: 13/02/1401: https://www.isna.ir/news/1400121713917
برتراند، ژرمی؛ بوریتس، اورو،(26/12/1400)، «ضد حمله هوشمند اقتصادی روسیه»، دیپلماسی ایرانی، تاریخ مراجعه: 17/02/1401: http://irdiplomacy.ir/fa/news/2010576
بهشتی­پور، حسن،(23/12/1400)، «اهداف سفر بنت به روسیه»، شورای راهبردی روابط خارجی، تاریخ مراجعه: 17/02/1401: https://www.scfr.ir/fa/300/30102/140541
بی­بی­سی فارسی، (08/02/1401)، «هشدار پوتین علیه مداخله خارجی در جنگ اوکراین»، تاریخ مراجعه:29/02/1401: https://www.bbc.com/persian/world-61252934
پیکرنیک، توماس(1379) «هند، چین و روسیه از نگاه آمریکا»، ترجمه مجید علوی­کیا، فصلنامه سیاست خارجی، دوره 14، صص108- 93 .
تازه نیوز،(01/03/1401)، «درگیری بین کشورهای غربی و روسیه؛ سناریوی جنگ هسته‌ای اتفاق می‌افتد؟»، تاریخ مراجعه: 08/03/1401: https://www.tazenews.com/news/222690
تی­پین، دیوید،(24/12/1400)، «چگونه بایدن می­تواند به جنگ اوکراین پایان دهد:؟، اقتصاد نیوز، تاریخ مراجعه: 10/02/1401: https://www.eghtesadnews.com
تیشه­یاره، ماندانا(1390)، آینده­پژوهی در مطالعات استراتژیک، چاپ دوم ، تهران: انتشارات پژوهشکده مطالعات راهبردی، ص145.
ثقفی عامری، ناصر(1383)«گسترش ناتو به شرق در حرکت دوم»، مرکز تحقیقات استراتژیک، دوره 1، شماره 102.
جوکار، علی­اکبر ،(15/02/1400)، «روسیه و چین رقابت دوستانه اهداف راهبردی»، مرکز مطالعات سیاسی و بین­المللی: تاریخ مراجعه: 29/ 02/1401:https://ipis.ir/portal/newsview/637008
جین­وی، شانگ،(12/12/1400)، «آیا تحریم­های روسیه بدون همراهی چین فلج کننده خواهد بود؟» دیپلماسی ایرانی، تاریخ مراجعه: 17/02/1401:http://www.irdiplomacy.ir/fa/news/2010472
حبیبی­تبار، محمدامین،(12/12/1400)، «بحران اوکراین، دوسناریوی محتمل؛ آیا جنگ هسته­ای می­شود؟»روزنامه اطلاعات روز، تاریخ مراجعه: 16/02/1401: https://www.etilaatroz.com/137453
خاتین اوغلو، دالغا،(02/03/2022)، «روسیه تا کجا تاب و توان تحریم­ها را دارد؟» دویچه­وله، تاریخ مراجعه: 04/03/1401: https://p.dw.com/p/47rFG
خبرگذاری ایرنا، (20/02/1401)، «روسیه: استفاده از سلاح اتمی بخشی از دکترین نظامی ما است»، تاریخ مراجعه: 30/02/1401:https://www.irna.ir/news/84747935
خبرگذاری آناتولی،(02/01/1401)، «کرملین: پوتین ممکن است به استفاده از سلاح‌های هسته‌ای متوسل شود»، تاریخ مراجعه: 29/02 1401: https://www.aa.com.tr/fa//2542839
دتش، جک،(03/ 01/1401)، «محاسبات اشتباه پوتین»، دیپلماسی ایرانی، تاریخ مراجعه: 17/02/1401:
دخیلی، فاطمه،(14/02/1401)، «آیا بحران اوکراین به جنگ هسته‌ای منجر می‌شود؟»، ایران اکونومیست، تاریخ مراجعه: 03/03/1401: https://iraneconomist.com/fa/news/427530
سمیعی­اصفهانی، علیرضا؛ شفیعی سیف­آبادی، محسن(1394) «آینده گروهک­های تکفیری و راه­کارهای ثبات­بخش دولت سوریه و عراق»، فصلنامه پژوهش­های راهبردی، دوره 4، شماره 14، صص227- 199
عمادی، سینا، (23/12/1400)، «بحران اوکراین و آینده نظم بین­الملل، دیپلماسی ایرانی»، تاریخ مراجعه: 21/2/1401: http://irdiplomacy.ir/fa/news/2010497
فابری، روبرتو، (21/10/1400)، «اتحاد چین و روسیه در برابر دموکراسی غربی»، دیپلماسی ایرانی، تاریخ مراجعه: 17/02/1401: http://www.irdiplomacy.ir/fa/news/2009688
فرانسیس، تونی،(24/1/1401)، «ترکیه در آرزوی ایجاد توافقی برای حل بحران اوکراین به سبک توافق آستانه»، تاریخ مراجعه: 19/02/1401:https://www.independentpersian.com
کوزنتسوف، الکساندرو(1361)، دو پیمان ناتو و ورشو ،ترجمه منوچهر زمان و پرویز هوشتکی، تهران: انتشارات ابوریحان،ص29.
گونگ، چان؛ جون، هی،(17/01/1401)، «آیا چین می­تواند در پرونده اوکراین میانجیگری کند؟» دیپلماسی ایرانی، تاریخ مراجعه: 16/02/1401:
مظفری، علی (1388) «آینده­پژوهی بستر عبور از مرزهای دانش»، پژوهشنامه نظم و امنیت انتظامی، دوره اول، شماره 4، صص 47- 25 .
 ماجدی، صادق،(09/12/1400)، «سوئیفت پوتین را از پا در می­آورد؟» دنیای اقتصاد: تاریخ مراجعه:17/02/1401:https://ecoiran.com
محمدمراد، رضا،(14/02/1401)، «کمک 33 میلیارد دلاری امریکا برای ادامه جنگ اوکراین»، خبرگذاری صدا و سیما، تاریخ مراجعه: 27/02/1401: https://www.iribnews.ir/fa/news/3434135
مظاهری، محمدمهدی، (27/02/1401)، «عضویت سوئد و فنلاند در ناتو امنیت اروپا را مختل می­کند»، اقتصاد آنلاین، تاریخ مراجعه: 04/03/1401: https://www.eghtesadonline.com
ناصرآبادی، زهرا (1379)، آینده­پژوهی، مرکز مطالعات و برنامه­ریزی استراتژیک، تهران: موسسات آموزشی و تحقیقاتی صتایع دفاع، ص25.
وانگ­یی، (29/06/2021)، «چین و روسیه باید با ویروس سیاسی مبارزه کنند»، آتیه آنلاین، تاریخ مراجعه: 29/.2/1401: https://www.ilna.news/fa/tiny/news-1104809
همشهری آنلاین، (11/12/1400)، «جنگ روسیه و اوکراین هسته‌ای می‌شود؟ معنای دقیق دستور پوتین؛ بدترین سناریو چیست؟»، تاریخ مراجعه: 19/02/1401: https://www.hamshahrionline.ir/news/661067
همشهری آنلاین، (03/01/1400)، «سخنگوی کرملین: روسیه در صورت تهدید موجودیتش می‌تواند سلاح‌های هسته‌ای را به کار ببرد، »تاریخ مراجعه: 29/02/1401:https://www.hamshahrionline.ir/news/665781
همگرایی بیشتر پکن و مسکو،( ۱۴/04/۲۰۲۲)، تاریخ مراجعه: 18/02/1401:https://iuvmpress.news/fa/?p=49499
 
لاتین
Armani News. 2022,” Will the Russia-Ukraine war become nuclear? The exact meaning of Putin's order; what is the worst case scenario.’’ (Updated August 13) https://armaninews-ir.translate.goog.
Astrov, Vasily, et al. 2022,” Possible Russian Invasion of Ukraine, Scenarios for Sanctions, and Likely Economic Impact on Russia, Ukraine and the EU.”(Updated September 2). https://wiiw.ac.at/possible-russian-invasion-of-ukraine-scenarios-for-sanctions-and-likely-economic-impact-on-russia-ukraine-and-the-eu-dlp-6044.pdf
Blum, William. 2014,’’ the Myth of Soviet Expansionism’’. Foreign Policy Journal. De Maio. May 12(updated September2). https://foreignpolicy.com.
Bishara, Marwan. 2022,” Russia’s war and peace scenarios in Ukraine
And the unique role of an unlikely mediator, China.” (Updated August 13). https://www.aljazeera.com/opinions/2022/3/18/war-and-peace-scenarios-for-ukraine.
Coats, Daniel R. 2018, "Worldwide Threat Assessment of the US Intelligence
Community." February 13, (updated August9) .https://www.dni.gov/files/documents/Newsroom/Testimonies/2018-ATA---
Unclassified-SSCI.pdf, Accessed on: February 10, 2019.
Chausovsky, Eugene. 2022, “The Russia-Ukraine Conflict: Accelerating a Multi-Polar World”. (Updated September17). https://studies.aljazeera.net.
Chermack, Thomas J. 2004, “Improving Decision making with scenario planning.” Futures,Volume 36, Issue 3, Pages 295-309.
Chermack, Thomas J. 2015,”The Role of system Theory in scenario planning.” Human Resource Development, July 2015.Vol.13.
Friedman, Thomas Al. 2022,” I See Three Scenarios for How This War Ends.” (Updated August19). https://www.omanobserver.om/article/1115494/opinion/international.
Gotz, Elias and Merlen, Camille-Renaud. 2018, "Russia and Question of World
Order". European Politics and Society, pp 1-21
Giovanna. 2016, "Russia’s View of Ukraine after the Crisis", Instituo Affari Internazionali, Working Papers, Vol.16, No.4.
Horovitz, Liviu, Wachs, Lydia.2022. Russia’s Nuclear Threats in the War against Ukraine, https://www.swp-berlin.org/en/publication/russias-nuclear-threats-in-the-war-against-ukraine. Accessed on20.04.2022.
HRMMU. 2014. Report on the Human Rights Situation in Ukraine. Geneva:
Office of the United Nations High Commissioner.
James, Landel. 2022,” Ukraine: How might the war end? Five scenarios.” (Updated August21).
Koziej, Stanislaw. 2022, “Russia-Ukraine war: Scenarios.” (Updated September17).
 MacMahon, Robert. 2014, “Ukraine in Crisis”. Council on Foreign Relations, (updated September 16) .http://www.cfr.org/ukraine/ukraine-crisis/p32540, Accessed on:
2015/1/3.
Martin, J. 1982, Stories and Scripts in Organizational Settings; in A. Hastrof & A. Isen (Eds), New York, Elsevier.
New York Times. 2015, “UN Rights Office: Death Toll in Eastern
Ukraine Passes 6,000.” (Updated September 2). http://www.nytimes.com/aponline/2015/03/02/world/europe/ap-euunitednations-ukraine.html?ref=world&_r=0 (Accessed on: 2015/3/3)
Nurlan, Aliyev. 2020, “Military Cooperation between Russia and China: The Military Alliance without an Agreement? July 1, 2020: https://icds.ee › military-cooperation-between-russia-and-china
Trenin, Dmitri. 2014, ‘’the Ukraine Crisis and the Resumption of Great-PowerRivalry’’. Carnegie Moscow Center, July 2014, save Ukraine, (updated August9).
http://www.themoscowtimes.com/opinion/article/save-Ukraine
/496444.html, Accessed on: 2016/06/22
Tsygankov, Andrei. 2015, "Vladimir Putin’s last Stand: the Sources of Russia’s
Ukraine Policy". Post-Soviet Affairs, Vol.31, No.4