نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• ایمان زکریایی کرمانی ¹
• شقایق مرادزاده هفشجانی ²

¹ دانشیار گروه فرش، دانشکده صنایع دستی، دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان، ایران

² گروه فرش، دانشکده صنایع دستی، دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان، ایران

چکیده

جمهوری آذربایجان در گذشته بخشی از خاک ایران بود که طبق عهدنامه های ترکمان­چای و گلستان در زمان فتحعلی شاه قاجار به روسیه تزاری واگذار ­شد. منطقه اردبیل به‌عنوان یکی از مناطق فرش­بافی ایران، از منظر جغرافیای فرهنگی با این جمهوری در پیوند بوده و به همین سبب بسیاری از دستبافته­ها و نقوش فرش به‌مرور زمان با یکدیگر در تعامل و تبادل بوده ­است. در این پژوهش، ضمن بررسی نقوش مشترک در قالی اردبیل و جمهوری آذربایجان به تبیین ویژگی­های نقوش در فرش و به تطبیق این آثار هنری پرداخته شده است. سؤال اصلی پژوهش حاضر این است که با توجه به هم­جواری و ارتباطات فرهنگی اردبیل با جمهوری آذربایجان چه تأثیری در ساختار طرح و نقش فرش در طی بازه زمانی یک‌صد سال اخیر گذاشته است؟ این پژوهش با استفاده از منابع اسنادی و مقالات مرتبط به شیوه­ی تطبیقی- تحلیلی مبتنی بر تبیین و از نوع مجزاسازی انجام شده و به روش تحلیل کیفی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. یافته­های پژوهش نشان­دهنده­ی آن است که صنعت قالی­بافی در اردبیل که در زمان صفویه اوج گرفته، تا به امروز اصالت طرح­ و نقش خود را حفظ کرده و با توجه به انتخاب و مقایسه نمونه­ها در فرش منطقه اردبیل و مناطق جمهوری آذربایجان از لحاظ ساختار فرمی در طرح و بیشتر نقوشی که به‌عنوان ترنج در فرش نمایان شده مورد مشابه است و تفاوت­ها اکثر در ریز­نقش­ها، رنگ، نقوش و تعداد حاشیه به چشم می­خورد که این تشابهات حاصل ریشه­های فرهنگی و تفاوت­ها برگرفته از ویژگی­های سبکی هر منطقه است که در طول زمان و فاصله زمانی از یکدیگر جدا شده ­اند.

کلیدواژه‌ها

• فرش اردبیل
• فرش آذربایجان
• مطالعه تطبیقی
• روابط بینافرهنگی
• طرح و نقش

موضوعات

• مسائل ایران