از دیرباز همواره رقابت میان قدرتهای بزرگ در قالب بازیگران مختلف و به صورت گسترده وجود داشته است. در این فرایند، قدرتهای بزرگ به دنبال گسترش حوزه نفوذ و سیطره خود بر نقاط و حوزههای مختلف جهان بودهاند. ...
بیشتر
از دیرباز همواره رقابت میان قدرتهای بزرگ در قالب بازیگران مختلف و به صورت گسترده وجود داشته است. در این فرایند، قدرتهای بزرگ به دنبال گسترش حوزه نفوذ و سیطره خود بر نقاط و حوزههای مختلف جهان بودهاند. این قدرتها برای تحقق منافع خود از همه ابزارها و امکانات استفاده میکنند. از این رو، سیاست بینالملل بر اساس شاخص رقابت بین قدرتهای بزرگ مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. یکی از مناطق مورد منازعه و رقابت، منطقه آسیای مرکزی و قفقاز است که پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سال ۱۹۹۱ نوعی خلاء قدرت در این منطقه به وجود آمد. شرایط ژئوپلیتیک، ژئواستراتژیک و ژئواکونومیک این منطقه موجب تلاش قدرتهای بزرگ برای حضور و نقشآفرینی در آن منطقه شده است. در سالهای گذشته چین و ایالات متحده به عنوان دو بازیگر مهم در نظام بینالملل تلاش فراوانی برای تثبیت نفوذ و قدرت خود در میان کشورهای آسیای مرکزی انجام دادهاند. در این مقاله، حوزههای رقابت میان آمریکا و چین در آسیای مرکزی مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
با توجه به شدت گیری و تداوم قیامهای عربی در خاورمیانه و شمال آفریقا، یکبار دیگر این بحث مطرح شده که آیا دامنه این قیامها به سایر مناطق جهان به خصوص آسیای مرکزی و قفقاز کشیده خواهد شد؟ در این بین یکی ...
بیشتر
با توجه به شدت گیری و تداوم قیامهای عربی در خاورمیانه و شمال آفریقا، یکبار دیگر این بحث مطرح شده که آیا دامنه این قیامها به سایر مناطق جهان به خصوص آسیای مرکزی و قفقاز کشیده خواهد شد؟ در این بین یکی از کشورهای منطقه آسیای مرکزی که اوضاع به مراتب شکنندهتری نسبت به سایرین دارد، تاجیکستان است. مهمترین رویداد سیاسی ـ امنیتی تاجیکستان را میتوان جنگ داخلی این کشور در دهه 90محسوب نمود. از آن زمان به بعد، شاید بتوان مهمترین تهدید امنیتی تاجیکستان را مسئله مواد مخدر دانست. در این بین رویدادهایی که در ماه ژوئیه 2012 در منطقه بدخشان رخ داد، نه تنها باعث شد که یکبار دیگر خاطره جنگ داخلی تاجیکستان در اذهان زنده شود، بلکه شکنندگی صلح را نیز در این کشور نشان داد. از این رو، بررسی ریشهها و پیامدهای حوادث بدخشان میتواند تا حد زیادی بیانگر چشم انداز اوضاع سیاسی و امنیتی تاجیکستان باشد.
نوشتار حاضر به بررسی و مقایسه مواضع و عملکرد جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه در برخی مسائل مهم منطقهای قفقاز جنوبی میپردازد. دو کشور در کنار جنبههای مشترک در نگرش و رویکرد سیاست خارجی خود در ...
بیشتر
نوشتار حاضر به بررسی و مقایسه مواضع و عملکرد جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه در برخی مسائل مهم منطقهای قفقاز جنوبی میپردازد. دو کشور در کنار جنبههای مشترک در نگرش و رویکرد سیاست خارجی خود در قبال منطقه، نقاط افتراق و اختلافاتی در سیاست منطقهای خود در قبال برخی از مسائل و موضوعات دارند تعیین رژیم حقوقی دریای خزر، مناقشه قره باغ و فرآیند حل و فصل آن، مناقشه اوستیای جنوبی و آبخازیا و مسائل مربوط به انتقال نفت و گاز منطقه از این دست موارد میباشند که مورد بررسی قرار خواهند گرفت. بدین ترتیب پس از بیان مواضع و سیاست خارجی دو کشور در ارتباط با مسائل فوق، به مقایسه آنها خواهیم پرداخت.
پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و طرح نظریه ژئوپلیتیک نظام نوین جهانی، اگر چه جهان منتهی به نظمی فراگیر نشد، اما تدوین استراتژیها در جهان از فرایند جهانی شدن تاثیر به سزایی پذیرفت. در این راستا هر یک ...
بیشتر
پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و طرح نظریه ژئوپلیتیک نظام نوین جهانی، اگر چه جهان منتهی به نظمی فراگیر نشد، اما تدوین استراتژیها در جهان از فرایند جهانی شدن تاثیر به سزایی پذیرفت. در این راستا هر یک از حوزههای سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، اطلاعاتی و امنیتی به نحوی از این پدیده تاثیر پذیرفته و چالشهای جدیدی به فراخور این بحث به وجود آمد.
منطقه قفقاز، اگرچه به عنوان یکی از مناطق ژئوپلیتیک، همجوار مناطقی چون، روسیه، ایران و آسیای مرکزی قرار دارد، اما با در بر گرفتن قومیتهای خاص و نیز وجود منابع انرژی و موقعیت ترانزیتی، جغرافیای سیاسی آن تحت الشعاع مسائلی چون ملیگرایی- بنیادگرایی اسلامی قرار گرفته است.
این تحقیق در نظر دارد تاثیر پدیده جهانی شدن را بر ساختارهای امنیتی منطقه قفقاز جستجو و ضمن تحلیل ایفای نقش قومیتها و نیز بنیادگرایی اسلامی بر این ساختار، به سازههای ژئوپلیتیک استقرار صلح در این منطقه اشاره نماید. به نظر میرسد نتایج حاصله بیانگر رقابت روسیه و امریکا در این منطقه ژئوپلیتیک بوده است. از این رو، ساختارهای امنیتی تابع فعالیتهای این دو کشور و تجزیه و تحلیل سیاستهای آنان در قفقاز میباشد.
با گذشت دو دهه از آغاز بحران قره باغ هنوز این بحران حل نشده است و روند کنونی، آینده آن را در هالهای از ابهام نشان میدهد. طبق نتایج این پژوهش، از مهمترین موانع حل بحران قرهباغ نبود رویکرد منسجم در تلاشهای ...
بیشتر
با گذشت دو دهه از آغاز بحران قره باغ هنوز این بحران حل نشده است و روند کنونی، آینده آن را در هالهای از ابهام نشان میدهد. طبق نتایج این پژوهش، از مهمترین موانع حل بحران قرهباغ نبود رویکرد منسجم در تلاشهای میانجیگری بینالمللی برای حل بحران است که این موضوع تابع منافع راهبردی و درک ژئوپلیتیک متفاوت بازیگران ذینفع در میانجیگری بینالمللی، نگاه متفاوت آنها نسبت به بحران، رفتار جانبدارانه میانجیگران و دیگر شرایط پیچیده میانجیگری بینالمللی در بحران قرهباغ است. در این بین، بررسی عمیقتر از تجارب میانجیگری بینالمللی در چارچوب تلاشهای سازمان ملل و سازمان امنیت و همکاری اروپا در قرهباغ نشان میدهد که عموماًً در این روند اهداف دیگری در ورای اهداف بشردوستانه دنبال میشود. در این بین، بازیگران اصلی (روسیه، آمریکا، فرانسه) در این میانجیگری بینالمللی سعی دارند با استفاده سیاسی - ابزاری از فضای بحران، با مدیریت بحران در بستر سازوکار میانجیگری، علاوه بر تقویت حوزه نفوذ خود در قفقاز جنوبی از افزایش نفوذ رقبای خود در آنجا جلوگیری نمایند.
جمهوری اسلامی ایران به دلیل موقعیت ویژه ژئوپلیتیک، اقتصادی، تمدنی و استراتژیک همواره در معرض تهدیدهای گوناگون از سوی قدرتهای بزرگ قرار داشته است. با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، مرزهای تهدید علیه ایران ...
بیشتر
جمهوری اسلامی ایران به دلیل موقعیت ویژه ژئوپلیتیک، اقتصادی، تمدنی و استراتژیک همواره در معرض تهدیدهای گوناگون از سوی قدرتهای بزرگ قرار داشته است. با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، مرزهای تهدید علیه ایران از جانب روسیه به ماورای کوههای قفقاز عقب مینشیند و این امر یک مطلوبیت استراتژیک و امنیتی برای ایران محسوب میگردد. فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و گشایش مرزهای جدید و استقلال کشورهای آسیای مرکزی، نه تنها تهدیدهای نظامی را کاهش داد، بلکه فرصتهای ( و بعضاً تهدیدهای) جدیدی را برای ایران به وجود آورد.
سوالی که در اینجا مطرح است، این میباشد که با توجه به شرایط این جمهوریها و معضلات سیاسی، اجتماعی و امنیتی آنها، رویکرد امنیتی ایران در این منطقه چگونه میباشد.
مفروض مقاله این است که جمهوریهای آسیای مرکزی میتوانند در شرایط ثبات و امنیت، اهداف خود را محقق سازند و در نتیجه اهداف و منافع ملی جمهوری اسلامی ایران نیز میتواند در چنین شرایطی بهتر تامین گردد. از اولویتهای امنیتی ایران در منطقه آسیای مرکزی این است که در این منطقه زمینه نفوذ قدرتهای منطقهای و فرامنطقهای نه تنها افزایش پیدا نکند، بلکه کاهش نیز یابد و در این راستا، ایران سعی نموده با ایجاد روابط اقتصادی و فرهنگی (که منافع مشترک دوجانبه و چندجانبه را تأمین می نماید)، منافع خود را با منطقه گره بزند.