فصلنامه علمی مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز

اگرچه پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سال 1991 و تضعیف روسیه در عرصه بین المللی، روابط میان روسیه و غرب با تنش چندانی مواجه نبود، اما به مرور و به ویژه پس از به قدرت رسیدن پوتین روابط این دو کنشگر ... بیشتر اگرچه پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سال 1991 و تضعیف روسیه در عرصه بین المللی، روابط میان روسیه و غرب با تنش چندانی مواجه نبود، اما به مرور و به ویژه پس از به قدرت رسیدن پوتین روابط این دو کنشگر با تنش های مختلفی همراه شد. نقطه عطف تغییر در نگاه روس ها به غرب، سال 2004 بود که مجموعه‌ ای از انقلاب های رنگی در جمهوری های پیشین شوروی به وقوع پیوست. به باور نخبگان حاکم در روسیه این اقدامها، نقطه پایان قرارداد میان سیاستمداران جریان اصلی در غرب با روسیه و لحظه مهمی در چرخش نگاه روسیه از غرب و تشدید احساسات ضدغربی در روسیه است. پس از آن بود که روسیه درصدد تثبیت جایگاه خود در نظام بین الملل و تضعیف ساختارهای غرب به ویژه اتحادیه اروپا برآمد. روسیه در سال های اخیر توانسته، روسیه دوستی و شکگرایی به اروپا را که دو روی یک سکه هستند در اروپا پیش ببرد. این سیاست روسیه برای احزاب و کشورهایی که خود را قربانی اتحادیه اروپا می‌دانند، جذابیت فراوانی دارد. مسکو امیدوار است که به قدرت رسیدن احزاب راست افراطی، موجب تضعیف ساختارهای لیبرال دمکراسی شود. هدف محوری سیاست خارجی روسیه در سال های گذشته به چالش کشیدن ساختارهای امنیتی موجود در غرب و تضعیف انسجام اتحادیه اروپا است. پرسش اصلی مقاله این است که «اهداف کلان روسیه در تقویت روابط خود با احزاب راست افراطی پوپولیستی اروپایی چگونه قابل تحلیل است؟» در پاسخ این فرضیه به آزمون گذاشته شده است که «هدف محوری سیاست خارجی روسیه در سالهای گذشته به چالش کشیدن ساختارهای امنیتی موجود در غرب است و مسکو امیدوار است فشار احزاب پوپولیست بتواند موجب افول روایت لیبرال غربی و تضعیف ساختارهای لیبرال دمکراسی به ویژه اتحادیه اروپا شود». این مقاله از نوع توصیفی- تحلیلی است.

نقش ابتکارات منطقه ای در گذار از نظام تک ‌قطبی به نظام چندقطبی ( مطالعه موردی طرح اوراسیای بزرگ تر)

سید امیر نیاکویی؛ عسگر صفری

دوره 26، شماره 109 ، خرداد 1399، ، صفحه 176-196

چکیده

ساختار نظام بین الملل کنونی نتیجه فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و نظم دو قطبی است. مهمترین ویژگی این نظام توزیع نابرابر قدرت است. این ساختار که از آن به عنوان نظم تک قطبی یاد می شود، باعث افزایش رقابت ... بیشتر ساختار نظام بین الملل کنونی نتیجه فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و نظم دو قطبی است. مهمترین ویژگی این نظام توزیع نابرابر قدرت است. این ساختار که از آن به عنوان نظم تک قطبی یاد می شود، باعث افزایش رقابت میان بازیگران اصلی نظام بین الملل برای پر کردن شکاف قدرت شده است. به عقیده برخی ها این کشمکش ها می توانند، زمینه انتقال نظام بینالملل به یک نظم چند قطبی را فراهم کنند. از جمله استدلال ها در این زمینه ضعف ایالات متحده آمریکا، ظهور قدرت های جدید و شکل گیری قطب های جدید در قالب طرح های منطقه ای است. جدیدترین نمونه برای تحقق چنین بلوکی از قدرتهای غیر غربی طرح اوراسیای بزرگتر است که بعد از بحران اوکراین از سوی روسیه پیگیری می شود. ایده "اوراسیای بزرگ" به فضایی اشاره دارد که از لیسبون تا شانگهای امتداد می یابد. در عین حال، آن یک نوآوری ژئوپلیتیک، شعار سیاسی، آرزوی اقتصادی و ساختار ایدئولوژیک است. مهم‌تر از همه این که به دنبال ایجاد یک نظم جدید و پسا آمریکایی است که در آن روسیه نقش حیاتی داشته باشد. با توجه به این موضوع، سوال اصلی مقاله عبارت است، طرح های منطقه ای از جمله طرح اوراسیای بزرگتر چه نقش وکارکردی می توانند در گذار نظام بین الملل کنونی به یک نظم چند قطبی داشته باشند؟ به عقیده نویسندگان با توجه به ویژگی عدم توزان قدرت در نظام بین المللی و تلاش دایمی بازیگران برای جبران این امر، طرح های منطقه‌ای ابزاری ابتکاری در جهت تمرکز زدایی از قدرت در نظام بین الملل بوده و دوکارکرد عمده دارند؛ اولا از رویارویی مستقیم بازیگران اصلی نظام بین الملل جلوگیری می کنند (همکاری روسیه و چین در قالب این طرح برای عدم رویارویی مستقیم با آمریکا) و در وهله دوم از طریق ارائه قواعد جایگزین به شکل گیری یک نظم چند قطبی کمک می کنند (تلاش روسیه برای تغییر هنجارهای نظم لیبرالی). به دلیل پیچدگی های حاکم بر روابط بازیگران در چنین مجموعه هایی سرعت این انتقال پایین خواهد بود، اما در بلندمدت در صورت تحقق می توانند نقش اساسی در ایجاد یک نظم چندقطبی کامل داشته باشند. روش تحقیق در این مقاله توصیفی- تحلیلی است.

مطالعه تطبیقی ساختار طرح و نقش فرش اردبیل با فرش جمهوری آذربایجان

ایمان زکریایی کرمانی؛ شقایق مرادزاده هفشجانی

دوره 29، شماره 124 ، اسفند 1402، ، صفحه 179-218

چکیده

جمهوری آذربایجان در گذشته بخشی از خاک ایران بود که طبق عهدنامه های ترکمانچای و گلستان در زمان فتحعلی شاه قاجار به روسیه تزاری واگذار شد. منطقه اردبیل به‌عنوان یکی از مناطق فرشبافی ایران، از منظر ... بیشتر جمهوری آذربایجان در گذشته بخشی از خاک ایران بود که طبق عهدنامه های ترکمانچای و گلستان در زمان فتحعلی شاه قاجار به روسیه تزاری واگذار شد. منطقه اردبیل به‌عنوان یکی از مناطق فرشبافی ایران، از منظر جغرافیای فرهنگی با این جمهوری در پیوند بوده و به همین سبب بسیاری از دستبافتهها و نقوش فرش به‌مرور زمان با یکدیگر در تعامل و تبادل بوده است. در این پژوهش، ضمن بررسی نقوش مشترک در قالی اردبیل و جمهوری آذربایجان به تبیین ویژگیهای نقوش در فرش و به تطبیق این آثار هنری پرداخته شده است. سؤال اصلی پژوهش حاضر این است که با توجه به همجواری و ارتباطات فرهنگی اردبیل با جمهوری آذربایجان چه تأثیری در ساختار طرح و نقش فرش در طی بازه زمانی یک‌صد سال اخیر گذاشته است؟ این پژوهش با استفاده از منابع اسنادی و مقالات مرتبط به شیوهی تطبیقی- تحلیلی مبتنی بر تبیین و از نوع مجزاسازی انجام شده و به روش تحلیل کیفی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. یافتههای پژوهش نشاندهندهی آن است که صنعت قالیبافی در اردبیل که در زمان صفویه اوج گرفته، تا به امروز اصالت طرح و نقش خود را حفظ کرده و با توجه به انتخاب و مقایسه نمونهها در فرش منطقه اردبیل و مناطق جمهوری آذربایجان از لحاظ ساختار فرمی در طرح و بیشتر نقوشی که به‌عنوان ترنج در فرش نمایان شده مورد مشابه است و تفاوتها اکثر در ریزنقشها، رنگ، نقوش و تعداد حاشیه به چشم میخورد که این تشابهات حاصل ریشههای فرهنگی و تفاوتها برگرفته از ویژگیهای سبکی هر منطقه است که در طول زمان و فاصله زمانی از یکدیگر جدا شده اند.

دیپلماسی اقتصادی جمهوری اسلامی ایران با اتحادیه اقتصادی اوراسیا (مورد همکاری‎های تعرفه‎ای)

رضا سیمبر؛ هادی غلام نیا

دوره 27، شماره 113 ، خرداد 1400

چکیده

روابط اقتصادی ایران و کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا در سال‎های اخیر تحت تأثیر عواملی چون تحریم‎های بین‌المللی، عدم وجود رابطه هم‌تکمیلی اقتصادی، وابستگی ایران و اعضای اتحادیه اقتصادی اوراسیا ... بیشتر روابط اقتصادی ایران و کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا در سال‎های اخیر تحت تأثیر عواملی چون تحریم‎های بین‌المللی، عدم وجود رابطه هم‌تکمیلی اقتصادی، وابستگی ایران و اعضای اتحادیه اقتصادی اوراسیا به فروش مواد خام و انرژی و رقابت‌های ژئواکونومیکی قرار داشته است. اعمال مجدد تحریم‎های ایالات متحده پس از خروج دولت ترامپ از برجام و ایجاد محدودیت‌های اقتصادی به‌ویژه در زمینه تجارت بین‌المللی سبب شد نگاه ایران به توسعه ارتباطات اقتصادی با همسایگان گسترش یابد. در این چارچوب، اتحادیه اقتصادی اوراسیا به‌دلیل حجم پایین روابط اقتصادی با امریکا و تسلط نهادهای روسی بر این اتحادیه، از ظرفیت مناسبی برای گسترش روابط دوجانبه به‌ویژه در شرایط تحریم برخوردار است. جمهوری اسلامی ایران با انعقاد قرارداد تجارت ترجیحی با اتحادیه اقتصادی اوراسیا درصدد است محدودیت‎های تحریمی ایالات متحده را جبران نماید. پرسش اصلی مقاله حاضر این است که قرارداد تجارت ترجیحی میان جمهوری اسلامی ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا چه فرصت‎هایی را فراروی اقتصاد ایران در شرایط تحریم قرار می‌دهد؟ در این ارتباط، این فرضیه به آزمون گذاشته می‌شود که همکاری تجاری ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا به-جهت گشایش فضای نوین تجاری از طریق کاهش تعرفه‎ها، استفاده از ظرفیت‎های موجود در اتحادیه و شرایط دور زدن تحریم‌های اقتصادی، بسترهای همکاری راهبردی ایران و اتحادیه در بلندمدت را فراهم می‌کند. روش مورد استفاده در این مقاله، تبیین علی است و گردآوری اطلاعات نیز با استفاده از منابع دسته اول، اینترنتی و تحلیل مصاحبه-های مقامات رسمی کشور صورت می‌گیرد.

مشاهده مقاله

خلاصه های انگلیسی

دوره 29، شماره 121 ، خرداد 1402

چکیده

بیشتر

خلاصه های انگلیسی

دوره 29، شماره 122 ، شهریور 1402

چکیده

بیشتر

شناسنامه علمی

دوره 29، شماره 123 ، آذر 1402

چکیده

بیشتر

چالش‌های بین‌المللی ایجاد دولت ملی در افغانستان: با تأکید بر نقش قدرت‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای (۲۰۲۱-۲۰۰۱)

محمد تمیم حیدری؛ رضا سیمبر

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 03 بهمن 1402

چکیده

هدف از نوشتار حاضر، بررسی چالش‌های بین‌المللی ایجاد دولت ملی در افغانستان است که در دو دهه گذشته (۲۰۲۱-۲۰۰۱)، تحت تأثیر رقابت کشورهای منطقه (نظیر پاکستان و هند، ایران، عربستان، قطر، امارات، ترکیه، کشورهای ... بیشتر هدف از نوشتار حاضر، بررسی چالش‌های بین‌المللی ایجاد دولت ملی در افغانستان است که در دو دهه گذشته (۲۰۲۱-۲۰۰۱)، تحت تأثیر رقابت کشورهای منطقه (نظیر پاکستان و هند، ایران، عربستان، قطر، امارات، ترکیه، کشورهای آسیای میانه) و قدرت‌های فرامنطقه‌ای (مثل آمریکا، روسیه، چین و اتحادیه اروپا) شکل گرفته و انسجام یافته است. در پاسخ به پرسش بنیادین این نوشتار که چالش‌های بین‌المللی ایجاد دولت ملی در افغانستان چیست؟ این فرضیه مطرح می‌شود که رقابت‌‌های ژئوپولیتیکی، مناقشه دیورند و گروه داعش در افغانستان از مُهم‌ترین چالش‌های بین‌المللی ایجاد دولت ملی در افغانستان بوده و از عوامل منطقه‌ای (نظیر پاکستان و هند، ایران، عربستان، قطر، امارات، ترکیه، کشورهای آسیای میانه) و فرامنطقه‌ای(مثل آمریکا، روسیه، چین و اتحادیه اروپا) تأثیر پذیرفته است. رقابت‌ها، دشمنی‌ها، تفوق طلبی‌ها و پویایی‌های امنیتی کشورهای منطقه و قدرت‌های بزرگ در جغرافیای افغانستان، سبب شده است که این کشور در ایجاد دولت ملی و فراگیر با چالش‌های بین‌المللی مواجه شده و نتواند پایه‌گذار دولت ملی در افغانستان باشد. از‌این‌رو، مسئله یاد شده با استفاده از چارچوب نظری «نظریه مجموعه امنیتی منطقه‌ای» و روش توصیفی تحلیلی مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج به دست آمده حکایت از آن دارد که رقابت‌های ژئوپولیتیکی، مناقشه دیورند و فعالیت گروه داعش در افغانستان، چالش‌های هستند که با تأثیر پذیری از متغیرهای منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای این کشور را در بازه زمانی بیست ساله (۲۰۲۱-۲۰۰۱) به چالش کشیده است.

مشاهده مقاله